Cholesterol nie-HDL. Co to jest? Badanie, wyniki, normy

Cholesterol nie-HDL – co to jest? 

Cholesterol we krwi występuje w postaci lipoprotein. Oprócz najbardziej znanych ich form – LDL i HDL, we krwi znajdują się VLDL, IDL, chylomikrony, remnanty oraz lipoproteina A. Okazuje się, że sam pomiar poziomu LDL jako wskaźnika aterogennego (miażdżycowego) jest niewystarczający. Cholesterol nie-HDL określa więc wszystkie postacie cholesterolu poza HDL, czyli wszystkie lipoproteiny aterogenne biorące udział w procesie miażdżycowym, mogące odkładać się w blaszce miażdżycowej. 

Parametr ten wylicza się jako różnicę pomiędzy stężeniem cholesterolu całkowitego (TC) i HDL. Według badań jest on ważnym wskaźnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, zwłaszcza u osób, których poziom LDL jest w normie, a mimo to mogą być zagrożone. Jest to także bardzo ważny parametr w przypadku osób z podwyższonym stężeniem trójglicerydów, gdzie trudno jest zmierzyć poziom cholesterolu LDL. 

Przyczyny wysokiego lub zbyt niskiego cholesterolu nie-HDL – jakie są? 

W związku z tym, że nie-HDL jest parametrem wyliczeniowym, jego wartość uzależniona jest od poziomu cholesterolu całkowitego oraz HDL. Tak więc, im wyższe stężenie cholesterolu całkowitego a niższe HDL, tym wyższy będzie wskaźnik nie-HDL. Odwrotnie w przypadku niskiego poziomu nie-HDL, stąd też przyczyny będą podobne, jak w przypadku cholesterolu całkowitego.  

Poza uwarunkowaniem genetycznym, może to wynikać z występowania schorzeń takich jak:  

• niedoczynność tarczycy,  
• łuszczyca,  
• choroby wątroby przebiegające z cholestazą,  
• zespół nerczycowy i niewydolności nerek,  
• choroba alkoholowa, 
• niewłaściwa dieta.  

Przyczyną zbyt niskiego nie-HDL mogą być niektóre choroby (nadczynność tarczycy, marskość wątroby), ale i niedożywienie, głodówka czy anemia. 

Objawy niskiego i wysokiego cholesterolu nie-HDL – jakie mogą być? 

Wysoki poziom lipoprotein aterogennych przez długi czas nie daje żadnych objawów. Zazwyczaj pierwsze niepokojące sygnały pojawiają się w momencie, gdy miażdżyca jest zaawansowana i pojawiają się schorzenia układu sercowo-naczyniowego. 

Ból i dyskomfort nóg, skurcze łydek (szczególnie w nocy), błyszcząca i naciągnięta skóra na stopach, guzki pojawiające się na ścięgnach nadgarstków lub ścięgnach Achillesa, mogą świadczyć o zbyt wysokim poziomie cholesterolu we krwi.  

Objawy niskiego poziomu „złych lipoprotein” są niestandardowe. Stan ten może być powiązany z depresją, agresywnym i gwałtownym zachowaniem, a także ogólnym osłabieniem czy nadmierną podatnością na infekcje.  

Cholesterol nie-HDL – kiedy trzeba go zmierzyć? 

Oznaczenie poziomu cholesterolu nie-HDL jest wskazane przy wykonywaniu każdego lipidogramu. W szczególności u osób z wysokim i bardzo wysokim ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i podwyższonym parametrem LDL oraz z wysoką hipertrójglicerydemią. Badanie to wykonuje się także w celu monitorowania efektów leczenia hiperlipidemii.   

U osób dorosłych bez czynników ryzyka oraz u dzieci między 9. a 11. rokiem życia, a następnie u młodzieży między 17. a 21. rokiem życia, zalecane jest wykonywanie badania co 3-5 lat.  

Poziom cholesterolu nie-HDL – jak przebiega badanie? 

Badanie wykonuje się najczęściej z krwi pobranej z żyły łokciowej, ewentualnie z opuszki palca. Z reguły krew powinna być pobrana na czczo, 10-12 godzin po ostatnim posiłku. Przed badaniem dopuszcza się jedynie picie wody. Czasami lekarz może zlecić wykonanie badania po posiłku.  

Poziom cholesterolu nie-HDL jest wskaźnikiem wyliczanym z oznaczeń stężeń cholesterolu całkowitego oraz HDL. Badanie to należy więc wykonywać u osób relatywnie zdrowych, ponieważ infekcje, urazy czy zawał serca powodują zaburzenie wyników. Zmienione wyniki obserwuje się także u kobiet w ciąży. Aby wyniki nie były zafałszowane, należy wykonać je w odstępie około 6 tygodni po chorobie lub porodzie.  

Norma cholesterolu nie-HDL – jaka jest? 

Normy na poziom cholesterolu nie-HDL uzależnione są od czynników ryzyka chorób układu krążenia oraz ogólnego stanu zdrowia.

Wynoszą one: 

• dla osób zdrowych i nie obciążonych rodzinną dyslipidemią (osoby o niskim ryzyku choroby niedokrwiennej serca): <145 mg/dl (3,8 mmol/l); 
• dla osób obciążonych jednym poważnym czynnikiem ryzyka (cukrzyca 1 lub 2 typu bez dodatkowego uszkodzenia narządów, ciężkie nadciśnienie tętnicze, rodzinna dyslipidemia, umiarkowane stadium przewlekłej niewydolności nerek, duże ryzyko zgonu z powodu choroby sercowo-naczyniowej wg pol-SCORE): <130 mg/dl (3,3 mmol/l); 
• dla osób z rozpoznaną chorobą sercowo-naczyniową, cukrzycą 1 lub 2 typu z przynajmniej jednym czynnikiem ryzyka lub uszkodzeniem narządowym (np. mikroalbuminuria), ciężką przewlekłą chorobą nerek, bardzo dużym ryzykiem z powodu choroby sercowo naczyniowej wg pol-SCORE: <100 mg/dl (2,6 mmol/l). 

Interpretacja wyników badania cholesterolu nie-HDL 

Interpretacja wyników badania opiera się na podstawie ogólnego stanu zdrowia i przynależności do poszczególnych grup ryzyka sercowo-naczyniowego. Czynniki, które są brane pod uwagę przy analizie wyników to: 

• wiek powyżej 40 lat u mężczyzn i 50 lat u kobiet, 
• cukrzyca, 
• nadciśnienie tętnicze, 
• palenie papierosów, 
• rodzinne obciążenie chorobami sercowo-naczyniowymi, 
• niski poziom cholesterolu HDL. 

Poziom nie-HDL powinien być wyższy o 30 mg/dl od cholesterolu LDL. 

Obniżony cholesterol nie-HDL – o czym może świadczyć? 

Obniżony poziom nie-HDL może wystąpić w czasie infekcji, sepsy, przy zawale serca, w przypadku nadczynności tarczycy, zaawansowanej marskości wątroby czy innych ciężkich uszkodzeniach miąższu wątroby. Poza tym ulega on obniżeniu w przypadku niedożywienia. 

Podwyższony cholesterol nie-HDL – co to oznacza? 

Przekroczony poziom cholesterolu nie-HDL w określonej grupie ryzyka wskazuje na zwiększone ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Czynnikiem zaburzającym oznaczenie poziomu cholesterolu całkowitego i frakcji HDL jest ciąża – wyniki parametru nie-HDL będą fałszywie podwyższone. Ich normalizacja nastąpi po ok. 6 tygodniach po porodzie. 

Schorzenia będące przyczyną podwyższenia tego parametru to: 

• hipercholesterolemia rodzinna i wielogenowa, 
• niedoczynność tarczycy, 
• zespół nerczycowy, 
• przewlekła niewydolność nerek, 
• choroby wątroby przebiegające z cholestazą, 
• niektóre leki (np. glikokortykosteroidy),  
• leki stosowane w leczeniu zakażenia wirusem HIV. 

Jak można obniżyć cholesterol nie-HDL? 

Wynik cholesterolu nie-HDL uzależniony jest od poziomu cholesterolu całkowitego (TC) oraz HDL. W celu obniżenia tego parametru należy przede wszystkim dążyć do obniżenia stężenia TC. Poza czynnikiem genetycznym oraz niektórymi schorzeniami, na które nie mamy wpływu, a które są przyczyną występowania dyslipidemii, możemy modyfikować ten parametr, zmieniając styl życia.  

Istnieje pięć czynników, które w znaczący sposób mogą zredukować zbyt wysoki poziom cholesterolu całkowitego. Są to: zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna, prawidłowa waga ciała, rzucenie palenia oraz redukcja stresu.  

Czy i jak można podwyższyć cholesterol nie-HDL? 

Zbyt niski poziom cholesterolu nie-HDL też nie jest wskazany i może być objawem niektórych chorób czy niedożywienia. Istotnym czynnikiem normującym ten wskaźnik będzie więc regularne spożywanie zróżnicowanych posiłków oraz systematyczna aktywność fizyczna. 

Dieta na cholesterol nie-HDL – co jeść? 

Dieta na cholesterol nie-HDL to nic innego jak dieta antycholesterolowa. Posiłki powinny dostarczać odpowiedniej ilości dobrej jakości makroskładników. Polecane tłuszcze to przede wszystkim te roślinne lub pochodzące od ryb (jedno- i wielonienasycone). Należy unikać „bomb cholesterolowych”: żywności typu fast food, masła, margaryny, słodyczy, przetworzonego mięsa itp. Należy ograniczyć spożywanie smażonych produktów na korzyść gotowania, pieczenia i duszenia.  

Odpowiednia dieta powinna opierać się na dużej ilości warzyw oraz owoców o dużej zawartości witamin C i E a produkty pochodzenia zwierzęcego powinny mieć niską zawartość tłuszczu.  

Przeczytaj również:
Dieta na cholesterol i nadciśnienie. Zasady i przepisy