Łupież pstry – przyczyny, objawy i leczenie

Łupież pstry – co to jest?  

Łupież pstry (Pityriasis versicolor) jest to powierzchniowa choroba dermatologiczna skóry o charakterze grzybiczym, objawiająca się zmianami w postaci przebarwień oraz odbarwień skóry. Choroba ta jest spowodowana nadmiernym rozrostem grzybów z rodzaju Malassezia na skórze, aktywowana przez niedostateczną higienę i/lub stany obniżenia odporności.  

Łupież pstry występuje u ludzi na całym świecie, ale najbardziej narażeni na występowanie tej choroby są mieszkańcy regionów tropikalnych – choruje tam około 40% populacji. Z kolei w Europie schorzenie to dotyczy około 1-4% populacji. Łupież pstry dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn, głównie w wieku dojrzewania. Może pojawić się także u dzieci.  

Jak wygląda łupież pstry?  

Łupież pstry lokalizuje się głównie na tułowiu, karku, szyi oraz ramionach. Zmiany skórne są owalne, okrągłe, zabarwienia brązowo-żółtego i charakteryzują się dużym złuszczaniem naskórka. Przy łupieżu pstrym zmiany mogą mieć także charakter odbarwienia, jaśniejszego niż cera chorego. Zaawansowane stadium łupieżu pstrego, przez podobieństwo objawów, może być mylone z bielactwem. 

Łupież pstry u dorosłych i dzieci – czy czymś się różni?  

Grzyby z rodzaju Malassezia nie występują na skórze noworodków, pojawiają się w mikroflorze skóry dzieci od około 1. roku życia. Nieodpowiednie dostosowanie ubioru do pogody (zbyt ciepłe ubieranie dziecka) może stworzyć warunki do nadmiernego rozrostu grzybów z rodzaju Malassezia i doprowadzić do rozwoju łupieżu pstrego u dzieci.  

Łupież pstry występuje głównie u młodzieży w okresie dojrzewania. Zmiany hormonalne, zwiększona aktywność gruczołów łojowych, nadmierne pocenie, są czynnikami, które mogą wyzwolić chorobę. 

Łupież pstry ma podobny przebieg zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Powierzchnia tych zmian łuszczy się i stwarza nieestetyczny wygląd. Zmiany zazwyczaj nie powodują świądu.  

Przyczyny łupieżu pstrego – jakie są?  

Przyczyną powstawania łupieżu pstrego jest nadmierne namnażanie grzybów drożdżopodobnych z rodzaju Malassezia, głównie gatunku Malassezia furfur. Jest to drobnoustrój, który fizjologicznie wchodzi w skład mikrobioty skóry, jednakże aktywowany przez pewne czynniki wykazuje działanie chorobotwórcze.  

Głównym czynnikiem, który może wywołać łupież pstry jest osłabienie odporności, zwłaszcza u osób przyjmujących leki immunosupresyjne albo cierpiących na zakażenie wirusem HIV.  

Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania są także: 

• zamieszkanie w wilgotnym i ciepłym klimacie; 
• nadmierna aktywność gruczołów łojowych; 
• otyłość; 
• niedożywienie; 
• dieta uboga w witaminy, cynk oraz selen; 
• długotrwałe stosowanie antybiotyków, kortykosteroidów, leków immunosupresyjnych; 
• stosowanie antykoncepcji hormonalnej; 
• brak higieny; 
• noszenie nieprzewiewnego, obcisłego ubrania. 

Objawy łupieży pstrego – jakie są?  

Objawami łupieżu pstrego są wyraźnie odznaczone plamy na skórze, koloru brązowego i żółtego. Zmiany te pojawiają się głównie w okolicach klatki piersiowej, pleców, karku, szyi. Na chorobowo zmienionych miejscach powstają łuski, które po pewnym czasie ulegają złuszczeniu i odpadają ze skóry. Skóra, która znajduje się pod łuskami jest odbarwiona i nie opala się pod wpływem słońca. Grzyby z rodzaju Malassezia charakteryzują się wytwarzaniem kwasu azelainowego, który blokuje powstawanie melaniny w skórze – to właśnie kwas azelainowy powoduje odbarwianie zmienionych chorobowo miejsc. Objaw ten jest bardzo podobny do bielactwa. W przypadku łupieżu pstrego mogą także pojawić się odbarwienia skóry w ciemniejszym kolorze niż cera pacjenta, za co odpowiada zwiększona ilość drobnoustrojów.  

W przypadku łupieżu pstrego zmiany chorobowe oraz pojawiające się na skórze łuski nie wywołują świądu. Początkowo zmiany na skórze są niewielkie i często są bagatelizowane przez pacjentów. Grzyby z rodzaju Malassezia uaktywniają się pod wpływem wysokich temperatur, pacjent początkowo dostrzega zmiany na skórze po ekspozycji na słońce (po opalaniu) lub po kąpieli w gorącej wodzie. W zaawansowanych przypadkach łupieżu pstrego plamy ulegają zlewaniu w większe zmiany, tworząc na skórze mozaiki. 

Diagnoza łupieżu pstrego – jak wygląda?  

Diagnostyka łupieżu pstrego odbywa się w gabinecie lekarza dermatologa. Lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem, a następnie bada stan jego skóry. Najczęściej wykorzystywana jest w tym celu lampa Wooda, która emituje światło o długości fal 365 nm oraz wyższe, poprzez przepuszczenie wiązki światła przez szklany filtr z tlenkiem niklu. Dzięki temu lampa generuje promieniowanie ultrafioletowe oraz widzialne niebiesko-białe.

Drobnoustroje w zróżnicowany sposób odbijają światło i wykazują fluorescencję – przy skierowaniu wiązki światła z lampy Wooda na skórę zakażoną Malassezia furfur, drożdżaki wykazują bladoróżową, różowawą lub łososiową fluorescencję. Pozwala to odróżnić łupież pstry od bielactwa, gdyż przy bielactwie nie obserwuje się fluorescencji. Badanie z użyciem lampy Wooda jest nieinwazyjne oraz zazwyczaj pozwala na postawienie trafnej diagnozy. 

Łupież pstry może zostać zdiagnozowany również w badaniu mikrobiologicznym skóry. Lekarz pobiera biopsję – wycinek fragmentu skóry i przekazuje ją do badania. Hodowla na sztucznych podłożach grzybów z rodzaju Malassezia jest trudna, dlatego ta metoda nie jest standardowo stosowana w diagnostyce. 

Łupież pstry – leczenie. Jak przebiega? Czym leczy się łupież pstry?  

Ze względu na to, że grzyby z rodzaju Malassezia wchodzą w skład mikrobioty skóry, łupież pstry jest chorobą nawracającą. W leczeniu tego schorzenia bardzo ważna jest konsekwencja w stosowaniu preparatów leczniczych. Leczenie zazwyczaj jest prowadzone miejscowo.  

Najczęściej wykorzystywanymi produktami do leczenia łupieżu pstrego są szampony zawierające substancje lecznicze, stosowane zarówno na owłosioną, jak i nieowłosioną skórę. Należy doprowadzić do dokładnego spienienia produktu, pozostawić go na ciele do wyschnięcia i dokładnie spłukać za pomocą strumienia bieżącej wody. Przewagą szamponów jest to, że można stosować je podczas codziennej toalety. W przypadku maści zachodzi konieczność wielokrotnego nakładania preparatu na skórę w ciągu dnia.  

W leczeniu łupieżu pstrego wykorzystuje się: 

• leki przeciwdrobnoustrojowe, wykazujące szerokie spektrum działania na drożdżaki, dermatofity, pleśnie, drożdżaki lipofilne, w tym te z rodzaju Malassezia;  
• pirokton olaminy – działa przeciwzapalnie i przeciwdrobnoustrojowo, także na grzyby z rodzaju Malassezia; hamuje rozwój grzybów, zapobiega nawrotom choroby, normalizuje stan skóry; 
• ichtiol jasny – wykazuje właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, a w odróżnieniu od ciemnej odmiany nie brudzi ubrań i charakteryzuje się słabszym zapachem; działanie przeciwzapalne jest porównywalne do działania leków sterydowych; dodatkowo ichtiol jasny wykazuje działanie regenerujące i pielęgnujące uszkodzony naskórek.  

Aby skutecznie wyleczyć łupież pstry, lekarze często decydują się na naprzemienne stosowanie kilku substancji leczniczych. Stosowane są także preparaty złożone, które wykazują działanie wielokierunkowe i synergistyczne.  

W cięższych przypadkach łupieżu pstrego leczenie miejscowe może okazać się niewystarczające. Lekarz może wtedy zdecydować się na wprowadzenie leczenia ogólnego. Łupież pstry ma tendencję do nawrotów. Nawroty zazwyczaj występują w okresie letnim, gdy temperatury są wysokie i występuje wzmożone pocenie. Aby zapobiec nawrotom, można doraźnie stosować leki miejscowe oraz zastosować się do zasad przestrzegania higieny. Osoby w przeszłości chorujące na łupież pstry powinny unikać ciepłych i wilgotnych miejsc oraz nosić lekką, przewiewną odzież.  

Przy łupieżu pstrym warto zadbać o odpowiednią pielęgnację skóry. Nie należy używać ciężkich kosmetyków, które będą zapychały pory skóry. Warto wybrać dermokosmetyki, które w składzie zawierają:  

• selen,  
• cynk,  
• sól Epson,  
• miedź,  
• chmiel.  

Te składniki łagodzą objawy łupieżu pstrego oraz pomagają zapewnić odpowiednie nawilżenie i odżywienie skóry. 

Jak zapobiec powstawaniu łupieżu pstrego? Czy to w ogóle możliwe?  

Jednym z czynników, który może wywołać wystąpienie łupieżu pstrego, jest obniżenie odporności. Warto o nią zadbać, zwłaszcza w przypadku, gdy planujemy pobyt w wilgotnym i ciepłym miejscu. Jedną z przyczyn nadmiernego pocenia jest również nadwaga lub otyłość. Zachowanie odpowiedniej masy ciała zniweluje pocenie oraz będzie zapobiegać powstawaniu choroby oraz jej nawrotom. U osób predysponowanych do powstawania łupieżu pstrego, w profilaktyce ważna jest odpowiednia higiena, zwłaszcza w okresie letnim.  

Czy łupież pstry jest zaraźliwy?  

Łupież pstry, z uwagi na swój grzybiczy charakter, jest chorobą zaraźliwą, jednak nie w takim stopniu, jak np. grzybica stóp czy paznokci. Nie u każdej osoby, która miała kontakt z grzybami z rodzaju Malassezia, rozwinie się choroba. Prawidłowo funkcjonująca mikroflora skóry tworzy płaszcz ochronny, który zapobiega nadmiernemu rozwojowi grzybów. 

Mieszkając z osobą chorującą na łupież pstry, należy zachować zasady higieny: unikać korzystania z jednego ręcznika, grzebienia, środków higienicznych, prać ręczniki i pościel w wysokiej temperaturze.  

Naturalne sposoby na łupież pstry 

Uzupełnieniem terapii farmakologicznej łupieżu pstrego jest stosowanie naturalnych sposobów leczenia. Bardzo ważnym elementem w rekonwalescencji jest odpowiednia regeneracja organizmu. Zbyt mała ilość odpoczynku może doprowadzić do osłabienia odporności, a co za tym idzie, do zaostrzenia lub pojawienia się objawów łupieżu pstrego. Odpowiednia regeneracja oraz duża ilość snu mogą pomóc w walce z tą dermatozą.  

Skutecznością w walce z łupieżem pstrym wyróżnia się stosowanie maski z dodatkiem kurkumy, która wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne i łagodzące zmiany skórne.   Innym skutecznym środkiem może okazać się ocet jabłkowy. Zmiany skórne można przecierać za pomocą wacika nasączonego octem jabłkowym lub przyłożyć wacik na około 5 minut do zmiany. Poprawa stanu skóry jest zazwyczaj widoczna po upływie około tygodnia. 

Łupież pstry a dieta 

Dieta wpływa na cały organizm i często jest przyczyną występowania zmian chorobowych. Odpowiednie odżywianie może wspomóc leczenie oraz zniwelować objawy, także w przypadku łupieżu pstrego. Niedobór witamin oraz składników mineralnych w diecie może osłabić warstwę lipidową skóry oraz doprowadzić do osłabienia układu odpornościowego.  

Przy łupieżu pstrym warto zadbać o dostarczanie wraz z pokarmem składników takich jak: 

• witamina A – reguluje wzrost oraz regenerację nabłonka, przyspiesza gojenie ran, jej niedobór może negatywnie wpłynąć na stan skóry oraz włosów i paznokci; 
• witamina E – jest to silny antyoksydant, który usuwa z komórek wolne rodniki i aktywuje komórki układu odpornościowego, chroniąc organizm przed infekcjami; 
• witaminy z grupy B – ich suplementacja jest ważna przy chorobach przewlekłych, leczeniu stanów zapalnych skóry; 
• cynk – wpływa na stan i właściwości regeneracyjne skóry; 
• selen – wspomaga wydalanie wolnych rodników z organizmu oraz wspiera prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. 

Osoby chorujące na łupież pstry powinny unikać w swojej diecie produktów wysokoprzetworzonych, żywności typu fastfood oraz żywności zawierającej cukry proste, np. słodyczy. W zachowaniu odpowiedniej kondycji skóry pomaga także odpowiednie nawodnienie.  

Dobre odżywianie i wartościowa dieta wspomogą leczenie oraz będą zapobiegać nawrotom łupieżu pstrego. Należy jednak pamiętać, że jest to schorzenie ciężkie do wyleczenia i sama dieta nie wystarczy. Połączenie stosowania leczenia farmakologicznego, zachowania odpowiedniej higieny i diety jest kluczem do pozbycia się łupieżu pstrego.

Przeczytaj również:
Łupież liszajowaty – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie