Kategorie
Gemini.pl

Artykuły

X - Aurovitas Tributron
X - Nowości 2024
X - Solpharma
X - Hello Spring
X - Tydzień francuskich marek
X - Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej

Badania kału

Sortuj wg

Badania kału – czym są? Jakie są ich rodzaje? Jak się do nich przygotować? 

Badania kału umożliwiają wykrycie wielu poważnych chorób. Obejmują one badanie ogólne kału, badanie na obecność krwi utajonej, badanie krwi na posiew, pomiar stężenia kalprotektyny oraz badanie parazytologiczne.  Czytaj więcej...

Badania kału – czym są? 

Badanie kału jest tanim, nieinwazyjnym badaniem pozwalającym wykryć wiele niebezpiecznych chorób na ich wczesnych etapach rozwoju. Warto więc wykonywać je nawet przy braku jakichkolwiek dolegliwości. Jest to też badanie wskazane m.in. w diagnostyce następujących dolegliwości: 

  • przedłużające się biegunki
  • podejrzenie zakażenia pasożytniczego układu pokarmowego, 
  • zaburzenia wchłaniania, 
  • choroby rozrostowe jelita grubego. 

Jest to też badanie, które muszą wykonać wszystkie osoby podejmujące się pracy w przemyśle gastronomicznym.  

Prawidłowe pobranie próbki do badania z kału 

Aby prawidłowo pobrać kał do badania laboratoryjnego, należy przede wszystkim zaopatrzyć się w jałowy pojemnik wyposażony w łopatkę. Pojemniki tego typu dostępne są w aptekach. 

Oto kilka rad, które mogą ułatwić proces pobierania kału do badania: 

  • Przed pobraniem stolca warto oddać mocz – zmniejszy to ryzyko skażenia materiału do badania moczem. 
  • Podczas obchodzenia się ze stolcem warto korzystać z rękawiczek jednorazowych
  • Nie należy mieszać mydła, papieru toaletowego czy wody ze stolcem. 
  • Nie należy pobierać stolca bezpośrednio z muszli toalety. 

Aby pobrać próbkę kału, w toalecie należy umieścić coś, w co pacjent pobierze stolec – nie powinien być on bowiem zanieczyszczony moczem ani wodą. Może to być np. dziecięcy nocnik (uprzednio poddany dokładnej dezynfekcji), czy odpowiednio rozłożony woreczek strunowy. W aptekach dostępne są także specjalne maty nakładane na toaletę, które ułatwiają pobranie materiału do badania. Należy upewnić się, że stolec nie będzie miał kontaktu z wnętrzem toalety.  

Do pobrania kału pacjent powinien użyć przeznaczonej do tego szpatułki, dołączonej do zakupionego w aptece pojemnika. Objętość stolca wymagana do badania porównywana jest do dużego orzecha laskowego lub około 1/3 pojemności pojemniczka.  

Po pobraniu stolca pojemnik należy dokładnie zakręcić, a wszystkie inne elementy używane przy pobieraniu, tak jak wspomniany woreczek foliowy, powinno się wyrzucić do śmietnika. Pacjent musi pamiętać o dokładnym umyciu rąk wodą z mydłem, a następnie dezynfekcji.  

Kał należy dostarczyć do laboratorium w przeciągu 2 godzin od pobrania. W przypadku gdy nie jest to możliwe, konieczne będzie przechowywanie pobranego materiału w lodówce. 

Jak się przygotować do badania kału? 

Pacjenci często podejmują drastyczne modyfikacje diety, co jest błędem. Przed badaniem kału nie powinno się podejmować żadnych istotnych zmian w diecie – niekorzystna będzie zarówno tzw. głodówka, jak i znaczny wzrost ilości przyjmowanego pokarmu. Warto natomiast zadbać o dostarczenie odpowiedniej ilości błonnika z dietą (w przypadku braku możliwości zapewnienia odpowiedniej ilości błonnika z dietą zaleca się suplementację preparatami, najlepiej w postaci symbiotyku) tak, by wypróżnienia przebiegały bez zakłóceń i pacjent nie miał problemu z pobraniem materiału do badania.  

Jeśli istnieje konieczność wykluczenia z diety czerwonego mięsa, witaminy C czy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (substancje te mogą zmieniać wyniki niektórych badań), pacjent zostanie o tym poinformowany z wystarczającym wyprzedzeniem

Badania kału – rodzaje 

Badanie ogólne kału 

Badanie ogólne kału jest jednym z najczęściej wykonywanych badań na tym materiale. Jest prostym, stosunkowo tanim badaniem, które ma ogromną wartość diagnostyczną.  

Podczas badania ogólnego kał poddaje się zarówno ocenie makro- jak i mikroskopowej. Ocena makroskopowa polega na obserwacji: 

  • konsystencji stolca, 
  • zapachu, 
  • zabarwienia, 
  • obecności widocznych makroskopowo ropy, krwi lub śluzu. 

Następnie dokonywana jest diagnostyka mikroskopowa. Z materiału wykonywane są preparaty, które diagnosta ocenia pod kątem obecności: 

  • jaj, cyst i dorosłych form pasożytów, 
  • niestrawionych resztek pokarmowych takich jak ziarna skrobi, kulki tłuszczu czy włókna mięśniowe, 
  • erytrocytów, 
  • komórek nabłonka, 
  • komórek układu odpornościowego. 

Ocenie poddaje się także właściwości chemiczne badanego materiału – ocenia się pH, które powinno mieścić się w granicach 7,0-7,5. Ocenić można także aktywność wybranych enzymów. Obliczenie tzw. luki osmotycznej na podstawie stężeń elektrolitów (jonów takich jak potas czy sód) może ułatwić diagnostykę przyczyn biegunki.  

Badanie na obecność krwi utajonej 

Badanie na obecność krwi utajonej ma na celu wykrycie krwi, która jest w stolcu w tak małych stężeniach, że gołym okiem jest niewidoczna. Taki objaw może być wywoływany przez różne stany i schorzenia: 

  • polipy – polipem nazywa się uwypuklenie błony śluzowej jelita do jego wewnętrznej strony; polip może mieć charakter nowotworowy, ale nie musi; 
  • uchyłkowatość jelita – uchyłki jelita grubego to „woreczki” utworzone ze ściany jelita grubego i uwypuklające się do jego zewnętrznej strony. Powstają w wyniku wieloletniego stosowania diety ubogiej w błonnik, tzw. diety ubogoresztkowej; 
  • hemoroidy, inaczej zwane guzkami krwawniczymi; 
  • wrzody – ubytek w ścianie cewy pokarmowej, często wiąże się z dużymi dolegliwościami bólowymi; 
  • choroby zapalne jelita – wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna; 
  • nowotwory jelita grubego i odbytnicy.

W 2013 roku nowotwór jelita grubego był drugim najczęściej zabijającym pacjentów nowotworem. Badanie w kierunku krwi utajonej ma na celu szybkie wykrycie choroby – na etapie, kiedy leczenie jest najbardziej skuteczne. 

Są dwa rodzaje testów wykrywających krew w kale. Pierwszy z nich – FIT (fecal immunochemical test for blood) wykrywa hemoglobinę, czyli barwnik zawarty w erytrocytach krwi. Jest to badanie bardziej wrażliwe na uszkodzenia ściany jelita, ale niestety może dawać wyniki fałszywie dodatnie przy dużych krwawieniach z górnego odcinka przewodu pokarmowego. 

Drugi test (gFOBT) wykorzystuje reakcję hemoglobiny z barwnikiem gwajakowym. Jest trochę mniej czuły niż FIT, wykazuje jednak znaczne wyższą specyficzność – daje mniej wyników fałszywie dodatnich.  

Jak przygotować się do badania?  

W zależności od rodzaju testu (FIT lub gFOBT) może być konieczność czasowego wykluczenia niektórych pokarmów i leków lub suplementów. W przypadku stosowania metody gFOBT producent zaleca, by pacjent: 

  • na 3 dni przed testem nie spożywał czerwonego mięsa
  • na minimum 3 dni przed badaniem pacjent nie powinien przyjmować więcej niż 250 mg witaminy C – wyższe dawki mogą sprawić, że wyniki pacjenta okażą się być fałszywie ujemne. 

Producent zaleca także, by pacjenci unikali przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych innych niż aspiryna (a ta i tak dopuszczalna jest jedynie w małych dawkach) na 7 dni przed badaniem.  

Kiedy powinnam/powienienem zacząć się badać?  

Wskazane jest, by screening w kierunku raka jelita grubego rozpocząć po przekroczeniu 50. roku życia. Obejmuje to więc wykonanie kolonoskopii oraz badania kału w kierunku wykrycia krwi utajonej.

Jak często warto powtarzać badanie?  

Zaleca się, by badanie na krew utajoną wykonywać mniej więcej co 2 lata. Warto jednak wspomnieć, że badanie to nie jest kosztowne (to wydatek ok. kilkunastu złotych). W dodatku jest szybkie i bezbolesne, a może uratować życie i uchronić przed ogromnym cierpieniem.  

Czy istnieją czynniki ryzyka, które sprawiają, że powinnam/powinieniem badać się częściej?  

Oczywiście. Do takich czynników należą między innymi obciążający wywiad rodzinny czy chociażby: 

  • palenie tytoniu, 
  • stosowanie diety ubogoresztkowej, 
  • częste zaparcia, 
  • otyłość, 
  • nadużywanie alkoholu. 

Niestety bardziej narażeni na procesy rozrostowe jelita grubego są chorzy cierpiący na nieswoiste zapalenia jelit.  

Posiew kału 

Szacuje się, że 80% suchej masy kału stanowią bakterie, które stanowiły niegdyś część mikroflory jelitowej jelita człowieka. Jest to niezwykle złożony ekosystem, którego funkcjonowanie jest nam nadal nie do końca znane. Wiadomo jednak, że nawet delikatne zachwiania w składzie jakościowym bądź ilościowym bakterii wchodzących w skład mikrobiomu jelitowego mogą mieć często nieprzewidywalne skutki dla całego organizmu.  

Badanie kału na posiew umożliwia wyhodowanie w warunkach laboratoryjnych bakterii znajdujących się w przewodzie pokarmowym. Dzięki temu laborant może zadecydować, jakie typy bakterii bytują u pacjenta i czy są to bakterie wywołujące choroby. 

Jakie są wskazania do wykonania posiewu kału? 

 Lekarz może chcieć wykonać posiew, jeśli pacjent prezentuje następujące objawy: 

Szczególnie niepokojącą sytuacją jest, gdy pacjentem prezentującym powyższy obraz kliniczny jest osoba starsza, dziecko lub pacjent z obniżoną odpornością, np. przyjmujący leczenie immunosupresyjne. 

Jaki materiał wymagany jest do badania posiewu kału?  

Standardowa próbka kału (wielkości orzecha laskowego) w jałowym pojemniku, dostarczona do laboratorium w przeciągu 2 godzin od pobrania.  

Kalprotektyna w kale 

Kalprotektyna to białko syntetyzowane przez neutrofile – jedne z komórek układu odpornościowego człowieka. Białko to wykazuje silne właściwości antybakteryjne

W zwiększonych stężeniach do światła jelita uwalniana jest w następujących sytuacjach: 

  • wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa), 
  • procesy nowotworowe przewodu pokarmowego, 
  • polipy przewodu pokarmowego, 
  • procesy zapalne toczące się w świetle przewodu pokarmowego. 

Kiedy badanie kalprotektyny w kale jest przydatne?  

Szczególne zastosowanie badanie to znajduje w różnicowaniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i zespołu jelita drażliwego. Są to jednostki chorobowe niejednokrotnie prezentujące niezwykle podobny obraz kliniczny. Dzięki temu prostemu badaniu pacjent może uniknąć kolonoskopii, co jest szczególnie ważne w przypadku dzieci, ponieważ pomaga uniknąć procesu znieczulenia ogólnego

Czy do badania należy się przygotować? 

Tak, należy odstawić leki o działaniu przeciwzapalnym na minimum 2 dni przed pobraniem materiału do badania. 

Badanie parazytologiczne 

W zależności od rodzaju pasożytu, który zainfekował pacjenta, w badaniu obecne bedą: jaja, cysty bądź dorosłe formy pasożyta. Różnią się one wyglądem, który w badaniu będzie analizował doświadczony diagnosta laboratoryjny.  

Istnieje bardzo szeroka gama pasożytów, które infekują ciało człowieka. Każdy gatunek pasożyta ma swój charakterystyczny cykl życiowy i miejsce bytowania – dla niektórych może to być np. jelito cienkie, dla innych odbytnica. Niektóre pasożyty preferencyjnie „zamieszkują” organizm ludzki, inne z kolei mogą infekować człowieka przez zupełny zbieg okoliczności.  

Jak dochodzi do zakażenia?  

Zdecydowana większość robaczyc wywołana jest przez spożycie zakażonych produktów spożywczych bądź wody. Jedynie niewielka część pasożytów posiada zdolność aktywnego przenikania, np. przez skórę swojego gospodarza.  

Jakie są objawy zakażenia pasożytniczego? Ze względu na ogromną ilość gatunków pasożytów ciężko określić konkretne objawy, których należy szukać u pacjentów zakażonych pasożytami układu pokarmowego. Objawami alarmującymi, o których koniecznie należy powiedzieć lekarzowi prowadzącemu, mogą być: 

  • uporczywe bóle brzucha
  • nagłe zmiany w sposoby wypróżniania się – mogą to być zarówno zaparcia, jak i biegunki; 
  • u dzieci – zatrzymanie wzrastania – uwaga, jest to zawsze niepokojący objaw, który zawsze należy skonsultować z lekarzem
  • niepokój, 
  • wysypki skórne, 
  • podkrążone oczy.  

Jak wyglądają wyniki badania na pasożyty?  

W wynikach badania mikroskopowego na pasożyty znajdą się informacje: „pozytywny” – zakażenie obecne lub „negatywny” – stolec czysty od parazytów.  

Kiedyś badania z kału wykonywano raczej sporadycznie. Lekarz w zasadzie zlecał je tylko, gdy występowało podejrzenie choroby nowotworowej jelita lub nieswoistego zapalenia jelit. A nawet przy tak poważnych podejrzeniach pacjenci wykonywali to badanie bardzo niechętnie. Na szczęście dzisiaj zwiększa się nasza wiedza na temat układu pokarmowego i zagadnień takich jak wpływ mikrobiomu jelitowego na homeostazę całego organizmu. Znacznie rozwinęła się także diagnostyka laboratoryjna, dzięki czemu badanie kału zleca się i wykonuje coraz częściej. 

Źródła: 

  • Tests for screening for colorectal cancer – UpToDate. (n.d.). Retrieved March 29, 2021, from https://www.uptodate.com/contents/tests-for-screening-for-colorectal-cancer?search=fecal occult test&source=search_result&selectedTitle=1~150&usage_type=default&display_rank=1#H3 
  • http://onkologia.org.pl/nowotwory-zlosliwe-ogolem-2/#:~:text=Zachorowania%20na%20nowotwory%20z%C5%82o%C5%9Bliwe%20nie,w%20%C3%B3smej%20dekadzie%20%C5%BCycia%20 
  • https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/fecal-occult-blood-test/about/pac-20394112 
  • https://labtestsonline.org.uk/tests/stool-culture 
  • Approach to stool microscopy – UpToDate. (n.d.). Retrieved March 30, 2021, from https://www.uptodate.com/contents/approach-to-stool-microscopy?search=stool&source=search_result&selectedTitle=3~150&usage_type=default&display_rank=3 
  • https://www.mp.pl/gastrologia/diagnostyka/101258,znaczenie-kalprotektyny-w-diagnostyce-i-ocenie-wynikow-terapii-w-nzj 
  • Ayling RM, Kok K. Fecal Calprotectin. Adv Clin Chem. 2018;87:161-190. doi: 10.1016/bs.acc.2018.07.005. Epub 2018 Oct 1. PMID: 30342711. 
  • https://podyplomie.pl/pediatria/12173,najczestsze-zarazenia-pasozytnicze-w-polsce.
Masz pytanie, szukasz porady?
Jeśli szukasz darmowej porady w zakresie zdrowia oraz przyjmowania leków lub suplementów diety, chętnie odpowiemy na Twoje pytanie.
Zapytaj farmaceutę