Hyperemesis gravidarum, czyli niepowściągliwe wymioty ciężarnych

Niepowściągliwe wymioty ciężarnych – przyczyny

Niepowściągliwe wymioty ciężarnych to inaczej NWC lub HG – od łacińskiej nazwy Hyperemesis gravidarum. Pierwsze symptomy pojawiają się zwykle ok. 5-6 tygodnia ciąży, osiągając najwyższe nasilenie w 8-9 tygodniu.

U 60% kobiet dotkniętych tych problemem objawy ustępują wraz z końcem pierwszego trymestru. 

Szczegółowa patogeneza niepowściągliwych wymiotów ciężarnych nie jest znana. Zakłada się, że etiologia ma charakter wieloczynnikowy, w głównej mierze wynikający ze zmian hormonalnych, ale także z przebytych infekcji czy kondycji psychicznej.

Badania wskazują, że bardziej narażone na uporczywe wymioty są kobiety:

• młode,
• w pierwszej ciąży,
• w ciąży mnogiej,
• spodziewające się dziewczynki,
• cierpiące na migrenę,
• cierpiące na chorobę lokomocyjną,
• z HG w wywiadzie rodzinnym.

Do wystąpienia HG mogą predysponować również:

• stany przebiegające z nadczynnością tarczycy,
• choroby psychiczne,
• astma, 
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
• cukrzyca przed ciążą.

Niepowściągliwe wymioty ciężarnych – konsekwencje 

Niepowściągliwe wymioty mogą doprowadzić u ciężarnych do:

• utraty masy ciała, 
• odwodnienia, 
• ketonurii, 
• zasadowicy metabolicznej,
• zaburzeń elektrolitowych,
• zaniku mięśni,
• w skrajnych przypadkach do encefalopatii Wernickego.

Występowanie mało nasilonych lub umiarkowanych nudności i wymiotów u ciężarnych nie przekłada się na gorsze wyniki neonatologiczne. Ponadto u kobiet dotkniętych tą dolegliwością zaobserwowano niższe ryzyko poronienia.

Uporczywe wymioty, wielokrotne hospitalizacje i niski przyrost masy ciała w ciąży (<7 kg) często skutkuje niską masą urodzeniową oraz porodem przedwczesnym przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży. 

Niepowściągliwe wymioty ciężarnych – rozpoznanie

Na pełne badanie przedmiotowe pacjentki uskarżającej się na uporczywe wymioty składa się pomiar:

• masy ciała,
• temperatury,
• ilości oddechów,
• ciśnienia krwi,
• tętna.

Ponadto należy poszukać oznak odwodnienia w postaci suchych błon śluzowych czy mało napiętej skóry. Wskazane jest również sprawdzenie tarczycy pod kątem obecności wola, objawów otrzewnowych, a także ocena tkliwości brzucha i podbrzusza. Należy wykonać USG, by ocenić stan płodu, zlecić badania krwi i moczu oraz wykluczyć inne możliwe przyczyny wymiotów, np. zaburzenia żołądkowo-jelitowe, neurologiczne czy zakażenie układu moczowo-płciowego.

Niepowściągliwe wymioty ciężarnych – leczenie

W przypadku niepowściągliwych wymiotów ciężarnych najważniejszą kwestią jest podaż płynów i odpowiednie nawodnienie pacjentki. Poza elektrolitami przy długotrwałych wymiotach należy uzupełnić niedobór witaminy B1, by nie dopuścić do ostrego powikłania, jakim jest encefalopatia Wernickego. U kobiet, u których nie zaobserwowano poprawy po nawodnieniu, wprowadza się leczenie farmakologiczne. Pirydoksyna, czyli witamina B6  charakteryzuje się udowodnioną skutecznością w łagodzeniu objawów niepowściągliwych wymiotów ciężarnych i dobrym profilem bezpieczeństwa.

Dopuszcza się także stosowanie:

• leków przeciwhistaminowych (m.in. doksylamina, prometazyna, dimenhydrynat), 
• antagonistów receptora dopaminy (metoklopramid, domperidon, chlorpromazyna),
• antagonistów receptora serotoninowego (ondansetron) o działaniu przeciwwymiotnym.

Gdy powyższe leczenie nie przynosi poprawy, a ciężarna jest wielokrotnie hospitalizowana i nadal utrzymuje się spadek masy ciała, wdraża się żywienie dojelitowe lub pozajelitowe. Są to procedury zarezerwowane wyłącznie dla niezwykle ciężkich przypadków, ze względu na ryzyko zakażeń i innych powikłań.

W przypadku pojawiających się nudności i wymiotów warto też stosować się do ogólnych zaleceń dla ciężarnych. Należy:

• jeść mało, ale często,
• unikać kofeiny,
• unikać pikantnych, kwaśnych i ciężkostrawnych potraw oraz jedzenia o intensywnym zapachu. 

Wskazana jest:

• dieta bogatobiałkowa i ubogotłuszczowa, 
• picie naparu z imbiru, 
• unikanie bodźców mogących wywołać wymioty.

Ważne jest także wsparcie emocjonalne, dlatego pomocna może okazać się relaksacja czy psychoterapia.

Wymioty i nudności to jedne z wielu charakterystycznych objawów towarzyszących ciąży. Niekiedy są na tyle silne, że w znacznym stopniu utrudniają codzienne funkcjonowanie. W tym przypadku warto skonsultować się z lekarzem, który na podstawie badań może stwierdzić występowanie niepowściągliwych wymiotów ciężarnych i w razie potrzeby wprowadzić odpowiednie leczenie.

Źródła:

• Unzila A. Nayeri M.D., Niepowściągliwe wymioty ciężarnych – postępowanie krok po kroku,
• Bottomleya C., Bourne T., Management strategies for hyperemesis, Best Practice & Research Clinical Obstetrics and Gynaecology 2009, w tłum. A. Łukasik,
• Tylec-Osóbka E., Wojtuń S., Gil J., Podstawowe zasady postępowania w przebiegu chorób układu pokarmowego u kobiet w ciąży, Wojskowa Specjalistyczna Przychodnia Lekarska w Radomiu, Klinika Gastroenterologii, Centralny Szpital Kliniczny MON WIM w Warszawie 2012.