Moczenie mimowolne u dzieci – jak je leczyć?

Moczenie mimowolne to jedna z najczęściej diagnozowanych przypadłości układu moczowego u dzieci. Odpowiednie rozpoznanie i podjęcie środków zaradczych w możliwie szybkim czasie jest niezwykle istotne, między innymi z tego względu, że epizody moczenia mogą obniżać u dzieci poczucie własnej wartości, sprawiać, że dziecko niechętnie będzie integrowało się z rówieśnikami oraz uczestniczyło w innych aktywnościach takich jak wycieczki czy wyjazdy wakacyjne. Moczenie mimowolne może być przyczyną zaburzeń w sferze psychologicznej dzieci, a tym samym wpływać negatywnie na ich funkcjonowanie w społeczeństwie.   

Rodzaje moczenia mimowolnego u dzieci i jego przyczyny 

Najczęściej moczenie mimowolne dzieli się na dwa podstawowe rodzaje: 

• pierwotne – występujące u dzieci, które nie opanowały jeszcze umiejętności kontroli pęcherza, 
• wtórne – dotyczące dzieci, które po okresie suchości wróciły do okresu moczenia. 

W zależności od pory występowania moczenie mimowolne dzieli się na dzienne, nocne oraz mieszane. Ponadto moczenie, któremu nie towarzyszą inne objawy ze strony dróg moczowych, określa się mianem monosymptomatycznego.  

Kiedy moczenie mimowolne zaczyna stanowić problem? 

Przyjmuje się, że jest to zjawisko fizjologiczne u dzieci do 3. roku życia. Od tego czasu powinny one stopniowo nabywać umiejętności pełnej kontroli nad pęcherzem. Należy jednak mieć na uwadze, że jest to kwestia zmienna, uwarunkowana w dużej mierze różnicami kulturowymi i społecznymi.  

Według danych literaturowych zjawisko moczenia nocnego nie powinno budzić niepokoju, jeżeli pojawia się u dzieci w wieku do 5 lat.  

Należy pamiętać, że niektórym dzieciom nauka kontrolowania pęcherza może zająć nieco dłużej, a innym krócej. Uważa się również, że dziewczynki nabywają tę umiejętność wcześniej niż chłopcy, chociaż nie jest to regułą. Z tego powodu moczenie nocne jest diagnozowane u dziewcząt wcześniej niż u chłopców. Dziewczynki można zdiagnozować już w wieku 5 lat. Chłopcy są diagnozowani zazwyczaj dopiero w wieku lat 6, przy czym fizjologiczne i niefizjologiczne typy nietrzymania moczu są czasami trudne do odróżnienia w tej grupie wiekowej. Warto wspomnieć, że w wieku 7 lat u ok. 10% dzieci nadal występuje moczenie nocne, z kolei moczenie dzienne pojawia się u 2-9%. 

Podstawą odpowiedniego zdiagnozowania moczenia mimowolnego u dzieci, a następnie podjęcia właściwej terapii, jest prawidłowo przeprowadzony wywiad połączony z oceną anatomiczną.  

Pytania dotyczą przede wszystkim częstotliwości oddawania moczu, przypadków moczenia występujących w rodzinie, występowania zakażeń bakteryjnych, problemów neurologicznych, jak również przebytych urazów lub przeprowadzonych zabiegów. Niezwykle istotne jest prowadzenie dzienniczka, w którym zapisuje się ilości oraz pory przyjmowania płynów. 

Moczenie u dzieci – jakie mogą być przyczyny? 

Moczenie mimowolne u dzieci jest zaburzeniem o bardzo złożonej etiologii, ma wiele przyczyn i mogą towarzyszyć mu inne schorzenia lub nieprawidłowości zarówno natury anatomicznej, jak i psychosomatycznej. Do najczęściej wymienianych zalicza się: 

• nieprawidłowy rozwój pęcherza moczowego,  
• brak koordynacji wypieracza i zwieracza cewki, 
• tzw. leniwy pęcherz. 

Wykazano również, że w wyniku występujących zaparć wywołujących ucisk na ściany pęcherza także mogą pojawić się objawy niekontrolowanego moczenia. Często wskazuje się na zbyt małą objętość pęcherza, jego nadreaktywność czy nieprawidłową budowę anatomiczną dróg moczowych. Moczenie nierzadko towarzyszy takim jednostkom chorobowym jak cukrzyca lub nocny niedobór hormonu antydiuretycznego (ADH). Może być również związane z wolniejszym rozwojem fizycznym dziecka. Ponadto może być efektem występującego u dziecka poczucia niepokoju lub zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD). 

Sposoby leczenia moczenia mimowolnego 

Ze względu na złożoność problemu, jakim jest moczenie mimowolne u dzieci, terapia powinna mieć charakter spersonalizowany, indywidualny dla każdego pacjenta. Pierwszym podstawowym sposobem leczenia jest terapia behawioralna, mająca wykształcić u dziecka odpowiednie odruchy. Polega ona między innymi na przetrzymywaniu przez kilka minut dziecka, które sygnalizuje chęć oddania moczu, w celu pobudzenia prawidłowej pracy cewki. Często zwiększa się również podaż płynów w ciągu dnia, aby zwiększyć pojemność pęcherza. Duże znaczenie ma także wypracowanie u dziecka prawidłowej pozycji podczas oddawania moczu.  

Oprócz technik behawioralnych w zależności od potrzeb może być również wprowadzone leczenie farmakologiczne. W przypadku moczenia związanego z niedoborem hormonu antydiuretycznego (wazopresyny) stosuje się octan desmopresyny, który przynosi poprawę u ok. 70% pacjentów. Z kolei u dzieci z nadczynnością wypieracza dodatkowo stosuje się leki antycholinergiczne takie jak oksybutynina, tolterodyna, darifenacyna lub solifenacyna.