Nadmierne ślinienie a zaburzenia integracji sensorycznej

Dlaczego dziecko się ślini?

Ślinienie ma swoje własne stopnie rozwoju.

Więcej o przebiegu tego procesu przeczytaj tutaj:

Link

Występowanie nadmiernego ślinienia u dziecka, które powinno już zakończyć ten etap rozwojowy może świadczyć o różnych zaburzeniach. U dzieci nadmierne ślinienie wiąże się najczęściej z uszkodzeniami układu nerwowego, np. mózgowym porażeniem dziecięcym oraz zaburzeniami integracji sensorycznej (nieprawidłowe przetwarzanie bodźców przez układ nerwowy). U dorosłych zaś objaw ten może towarzyszyć np. w przebiegu stwardnienia zanikowego bocznego (SLA) czy chorobie Parkinsona.

Do innych przyczyn nadmiernego ślinienia należą:

• zaburzenia połykania,
• problemy z przenoszeniem śliny w głąb jamy ustnej,
• zaburzenia rozwoju stabilizacji wewnętrznej,
• nieprawidłowe napięcie mięśniowe w jamie ustnej,
• nieprawidłowa stabilizacja żuchwy,
• nieprawidłowy tor oddechowy (ustny),
• zaburzenia integracji odruchów gryzienia, żucia, połykania,
• zaburzenia posturalne (mające związek z zaburzeniami integracji sensorycznej).

Przyczyn nadmiernego ślinienia może być wiele. Skupimy się jednak na tych związanych z zaburzeniami integracji sensorycznej.

Zaburzenia wydzielania śliny

Wśród zaburzeń nadmiernego wydzielania śliny wyróżniamy:

• ptyalismus – niewielki wyciek śliny z ust,
• sialorrhea – nadmierny wyciek śliny z ust spowodowany zaburzeniami połykania; ślinotok.

Jeżeli okaże się, że nadmierne ślinienie występuje wskutek zaburzeń integracji sensorycznej, niezwykle ważne jest, aby dziecko opanowało umiejętność prawidłowego połykania śliny. Nie jest to jednak takie proste. Aby prawidłowo przełykać ślinę, mięśnie żuchwy i twarzy, w tym mięsień okrężny ust, muszą pracować w odpowiedni sposób. Zdarza się, że ich praca jest zaburzona. Co zrobić, aby usprawnić te narządy? Pomocne mogą okazać się ćwiczenia.

Przykładowe ćwiczenia usprawniające mięśnie żuchwy i twarzy

Ćwiczenia języka

• Szczotkowanie języka miękką szczoteczką do zębów (najlepiej dziecięcą). Taki masaż poprawi ruchomość języka, a także wzmocni jego mięśnie.
• Opukiwanie i uwrażliwianie języka.
• Stymulacja kostkami lodu (przez kilka sekund, nie dłużej). To ćwiczenie usprawni ruchomość języka.
• Powolne naciskanie na język drewnianą szpatułką wraz ze stopniowym przesuwaniem jej w głąb jamy ustnej. Ćwiczenie to sprawdza się przy występowaniu odruchu wymiotnego.

Stabilizacja żuchwy

Zamknięcie żuchwy można osiągnąć poprzez delikatne pukanie w podbródek dziecka (od spodu).

• Szczotkowanie mięśnia skroniowego: od okolicy oczu, w bok, aż do potylicy (tył głowy).
• Szczotkowanie mięśni żwaczy po obu stronach policzków.
• Szczotkowanie powyżej i poniżej kości policzkowych (łuki jarzmowe).
• Ściskanie i rozciąganie łuku jarzmowego.
• Uciski mięśnia skroniowego po obu stronach twarzy, rozciąganie w bok i w kierunku potylicy.
• Ściskanie i rozciąganie bocznych powierzchni policzków.

Pamiętajmy, aby nigdy nie domykać żuchwy na siłę! Może to wywołać odwrotny efekt.

Domknięcie ust

• Oporowanie – ćwiczenie polegające na silnym zwarciu warg.
• Stymulacja warg kostkami lodu.
• Uciskanie mięśnia okrężnego ust.
• Szczotkowanie okolicy ust.

Połykanie

Prawidłowe połykanie nie istnieje bez odpowiedniej pozycji głowy, dlatego ćwiczenia stabilizacji głowy są tu niezmiernie ważne.

• Szczotkowanie i masowanie mięśni zginaczy szyi.
• Masowanie podniebienia miękkiego.
• Szczotkowanie przedniej części szyi.
• Stymulacja szyi kostkami lodu.
• Stymulacja wcięcia mostka kostką lodu (wywołuje automatyczne przełknięcie śliny).

Jak przebiega połykanie?

Połykanie to czynność półautomatyczna, podczas której pobrany zostaje pokarm, który następnie jest rozdrabniany i przesuwany z jamy ustnej w stronę gardła i przełyku. Proces połykania, choć wydaje się dość prosty, wymaga zaangażowania aż 100 mięśni:

• twarzy,
• jamy ustnej,
• gardła,
• przełyku.

Proces połykania składa się z czterech faz:

• faza ustna przygotowawcza – pobranie pokarmu i jego rozdrobnienie, wymieszanie kęsa ze śliną,
• faza ustna właściwa – przemieszczanie bolusa (kęsa pokarmowego) z jamy ustnej w kierunku gardła i przełyku; jest to faza całkowicie świadoma, podlegająca kontroli osoby spożywającej pokarm,
• faza gardłowa – dalsze przesuwanie bolusa w stronę gardła; faza ta wymaga dobrej sprawności podniebienia miękkiego, które zamyka jamę nosową w trakcie przełykania; w tym samym momencie krtań wraz z kością gnykową otwierają przełyk i zamykają na moment tchawicę, chroniąc przed przedostaniem się do jej wnętrza pokarmu,
• faza przełykowa – przemieszczanie się pokarmu w stronę żołądka.

Rozwój posturalny w zaburzeniach integracji sensorycznej

Nadmierne ślinienie nie bierze się znikąd. Składa się na nie wiele przyczyn. Czasami wpływ na ślinienie mogą mieć zaburzenia posturalne, które związane są z zaburzeniami integracji sensorycznej. Idąc tym tropem, może się okazać, że to właśnie zaburzenia SI są powodem nadmiernego ślinienia.

Zaburzenia posturalne (dyspraksja) to trudności w poruszaniu się i utrzymaniu pozycji ciała oraz jego stabilizacji podczas czynności motorycznych. Dziecko z takimi zaburzeniami ma problemy ze schematami ruchowymi, z utrzymaniem równowagi czy z używaniem obu stron ciała w tym samym czasie (koordynacja obustronna). Ma też trudności z wyobrażeniem sobie ruchu, zorganizowaniem go i wykonaniem.

Objawy dyspraksji:

• trudności z samodzielnym ubieraniem się,
• trudności w nalewaniu napoju do szklanki,
• problem z wchodzeniem do samochodu, autobusu,
• trudności manualne,
• trudności w przygotowywaniu posiłków.

Jeżeli Twoje dziecko się ślini, a masz świadomość, że już nie powinno – skontaktuj się ze specjalistą!

Przeczytaj więcej o etapach ślinienia:

Link

Źródła:

• M. Litwin, I. Pietrzyk, Diagnoza i terapia dysfagii, Gliwice 2013.
• B. Odowska-Szlachcic, Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy u dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, wydawnictwo Harmonia.
• C.Stock Kranowitz, Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw. Zajęcia dla dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego, wydawnictwo Harmonia Universalis 2011.