Wędzidełko – kiedy należy je podciąć?

Wędzidełka w jamie ustnej i ich rola 

Jama ustna człowieka wyposażona jest w cztery różne rodzaje wędzidełek: 

• podjęzykowe, 
• wędzidełko wargi górnej (podwargowe), 
• wędzidełko wargi dolnej (podwargowe), 
• policzkowe. 

Wędzidełko podjęzykowe, zwane też czasem (choć nieprawidłowo!) wiązadełkiem jest łącznikiem między dolną powierzchnią języka a dnem jamy ustnej. Bardzo łatwo można je samemu zlokalizować, zaglądając w lusterko i podnosząc język. Cienki fałd skóry, który ujrzymy, jest właśnie omawianym wędzidełkiem. Główną funkcją prawidłowo rozwiniętego wędzidełka jest umożliwienie ruchomości języka, tak, abyśmy mogli poprawnie mówić i rozdrabniać pokarm. 

Wędzidełko wargi górnej umiejscowione jest w środkowej linii biegnącej od wewnętrznej strony górnej wargi do dziąseł szczęki górnej. Również łatwo można je zlokalizować, patrząc w lustro i podnosząc górną wargę. Ukaże nam się cienki fałd błony śluzowej pomiędzy jedynkami. Wędzidełko wargi dolnej przebiega bardzo podobnie z tym, że biegnie od wewnętrznej części wargi dolnej do dziąseł dolnej szczęki. Rolą obu wędzidełek jest umożliwienie odchylenia warg, podnoszenie ich, a ponadto utrzymywanie odpowiedniego napięcia mięśniowego, funkcje ssania czy żucia. 

Wędzidełka policzkowe z łatwością można wyczuć językiem, ale też zobaczyć (jak pozostałe wędzidełka) w lusterku. Wystarczy przeciągnąć językiem wzdłuż linii górnych zębów, a po obu stronach zahaczymy językiem o maleńki fałd tkanki, którym jest wędzidełko policzkowe. Wędzidełko to, podobnie jak wargowe, wspomaga prawidłowe spożywanie pokarmu, żucie, a także utrzymanie odpowiedniego napięcia mięśniowego w obrębie jamy ustnej. 

Nieprawidłowa budowa wędzidełek i jej skutki 

Wydawać by się mogło, że tak niewielki fałd tkanki nie ma znaczenia dla naszego funkcjonowania. Okazuje się jednak, że jest wprost przeciwnie. Nieprawidłowa budowa wędzidełka ma duży wpływ na mowę, sposób jedzenia i ogólne funkcjonowanie dziecka, a później dorosłego człowieka.  

Wędzidełko podjęzykowe 

Z nieprawidłowo rozwiniętym wędzidełkiem podjęzykowym trzeba się urodzić. Tuż po narodzinach można już dokonać oceny tego niewielkiego fałdu błony śluzowej. Noworodki ze zbyt krótkim wędzidełkiem przejawiają trudności w ssaniu. Karmienie jest długotrwałe, często przerywane płaczem dziecka, które po prostu nie może pobrać pokarmu. O za krótkim wędzidełku często świadczy również sercowaty kształt języka (u starszych dzieci, w momencie wysunięcia języka z buzi) ewidentnie widać tzw. serduszko.  

Do objawów zbyt krótkiego wędzidełka u starszych dzieci zalicza się: 

• wady wymowy związane z unoszeniem języka do góry podczas artykulacji takich głosek jak t, d, n, l, r, sz, rz, cz, dż, 
• trudności w wykonywaniu prostych ćwiczeń artykulacyjnych, np. wysuwanie języka do przodu, jak najdalej przed siebie lub kierowanie języka w stronę nosa, 
• zaleganie śliny (język stale leży na dnie jamy ustnej) lub ślinotok, 
• problemy trawienne spowodowane zbyt słabym rozdrobnieniem pokarmów. 

Ponadto nieprawidłowo zbudowane wędzidełko (ankyloglosja) często jest przyczyną stanów zapalnych w jamie ustnej, ponieważ uniemożliwia zachowanie odpowiedniej higieny. 

Zdarzają się sytuacje, gdy wędzidełko jest zbyt długie, co prowadzi np. do wkładania języka między zęby i sprzyja trudnym do korygowania wadom zgryzu, a także wadom wymowy, np. seplenieniu międzyzębowemu. 

Wędzidełka wargowe 

Najczęściej spotykanymi wadami wędzidełek wargowych jest ich przerost lub nieprawidłowe zlokalizowanie ich przyczepów. Taka budowa może doprowadzić do: 

• odsłonięcia szyjek zębowych, 
• obniżenia poziomu dziąseł, 
• wad zgryzu,  
• diastemy (przerwy między zębami), 
• trudności w ssaniu (w tym zbyt mała ilość pobieranego pokarmu), 
• niedomykania się warg, 
• zaburzonej wymowy głosek p, b, m. 

Warto zaznaczyć, że w przypadku przerośniętego wędzidełka u dziecka, które ma jeszcze zęby mleczne, taki stan jest całkowicie prawidłowy, ponieważ wyznacza na łuku zębowym miejsce dla późniejszych zębów stałych, które są znacznie większe od mleczaków. 

Wędzidełka policzkowe 

Krótkie wędzidełka policzkowe mogą mieć bardzo nieprzyjemne skutki. Nieprawidłowa budowa wędzidełka może doprowadzać do gromadzenia się pokarmu w policzkach, który następnie się psuje, prowadząc do infekcji. Pamiętajmy, że język nie zawsze jest w stanie wyczyścić cały zalegający w jamie ustnej pokarm, a ten pozostawiony jest doskonałą pożywką dla gromadzących się bakterii. Choroby dziąseł, infekcje i próchnica gwarantowane. 

Kiedy należy podciąć wędzidełko? 

Jeżeli masz wątpliwości co do budowy któregokolwiek wędzidełka u Twojej pociechy, warto udać się po poradę do logopedy lub laryngologa. Logopeda obejrzy wędzidełko, postawi diagnozę i skieruje dziecko do innych specjalistów, w tym laryngologa. Jeśli wędzidełko rzeczywiście okaże się zbyt krótkie, istnieje kilka sposobów, by temu zaradzić. Przede wszystkim warto pamiętać, że podciąć wędzidełko jest łatwo, ale należy dokonać tego rozważnie. 

Zanim wyślemy dziecko pod nóż, można spróbować rozciągnąć wędzidełko ćwiczeniami artykulacyjnymi zalecanymi przez logopedę (m.in. wysuwanie języka z buzi, kierowanie języka w stronę nosa lub brody). Jeśli pilne wykonywanie ćwiczeń nie przyniesie oczekiwanych efektów, należy zastanowić się nad podcięciem wędzidełka podjęzykowego. Warto pamiętać o wieku dziecka, ponieważ zbyt wczesne podcięcie wędzidełka może skutkować zjawiskiem gummy smile, czyli widocznością nie tylko zębów podczas uśmiechania się, ale też dużą część dziąseł, co nie wygląda dobrze, a wręcz groteskowo i sztucznie.  

Na czym polega podcięcie wędzidełka podjęzykowego (frenuloplastyka)? 

Podcięcie wędzidełka jest prostym zabiegiem chirurgicznym polegającym na przecięciu linii fałdu błony śluzowej w poziomie. U maleńkich dzieci mających trudności z pobieraniem pokarmu również dokonuje się tego zabiegu. Przecięcie wędzidełka wykonuje się skalpelem, laserem, nożem chirurgicznym lub nożyczkami. Jest to prosty zabieg, który nie wymaga pozostawania w szpitalu, szczególnie jeśli chirurg używa lasera lub noża elektrycznego. Wytwarzane przez te przyrządy ciepło błyskawicznie zespala przerwane tkanki, znacznie ograniczając krwawienie i przyspieszając gojenie rany. Kilka dni po zabiegu należy spożywać pokarmy o półpłynnej konsystencji, niezbyt wysokiej temperaturze. Dobrze też ograniczyć przez parę dni intensywny wysiłek fizyczny. 

Wędzidełka w jamie ustnej są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania, w tym jedzenia i mówienia. Ich nieprawidłowa budowa może skutkować zabiegiem chirurgicznym, który znacznie ułatwi funkcjonowanie zarówno dziecku, jak i dorosłym.