Zęby mleczne – kiedy się pojawiają i kiedy wypadają?
Piękne, białe zęby i prawidłowy zgryz to nie tylko oznaka naszego zdrowia, ale osobista wizytówka, którą prezentujemy światu niemal każdego dnia. Czy wiesz, w jaki sposób powstają zęby mleczne, ile zębów ma dziecko i kiedy zaczynają się kształtować? Odpowiedzi znajdziesz w artykule.
Rozwój i kształtowanie się zębów mlecznych
Rozwój narządów jamy ustnej, w tym zębów, rozpoczyna się w trakcie życia płodowego. Już w 2. miesiącu życia – około 7. tygodnia – rozwija się szczęka i żuchwa (z dwóch guzków szczękowych i dwóch guzków żuchwowych). Powstaje ona z pierwotnej listewki zębowej. Pojawia się w niej 20 zawiązków zębów mlecznych, które zaczynają się mineralizować w 4. miesiącu życia płodowego. W tym czasie rozwijająca się żuchwa usytuowana jest w kierunku tylnym do szczęki. Wraz z upływem czasu i dalszego rozwoju szczęka wzrasta w kierunku doprzednim, pozostawiając żuchwę w tyle.
W momencie narodzin zęby mleczne nie są jeszcze do końca rozwinięte w kości. Maluch rodzi się z widocznie cofniętą i małą żuchwą, co jest zjawiskiem całkowicie naturalnym, określanym tyłozgryzem fizjologicznym.
W okresie noworodkowym i niemowlęcym następuje intensywny rozwój narządów jamy ustnej, czyli całego układu stomatognatycznego – jest on zespołem wzajemnie współdziałających elementów morfologicznych tkanek i narządów twarzoczaszki, które tworząc całość sterowaną przez ośrodkowy układ nerwowy, biorą czynny udział w akcie wstępnego trawienia, żucia, połykania, oddychania, artykulacji, a także w sferze doznań psychicznych.
Warto wspomnieć, że zęby mleczne różnią się od zębów stałych zarówno pod względem wyglądu, jak i budowy.
Budowa zęba mlecznego
Zęby mleczne są słabsze niż stałe, dlatego też są bardziej podatne na pojawienie się próchnicy, którą należy leczyć.
Jeśli chodzi o budowę, ząb mleczny, tak samo jak ząb stały, składa się z korzenia i korony. Korzeń zęba to jego niewidoczna część umiejscowiona w dziąśle. Korona to część widoczna, czyli zęby, które widzimy np. podczas rozmowy. W środku każdego zęba znajduje się miazga, komora i kanały korzeniowe. Oprócz nich na budowę zęba składa się także szkliwo, zębina i kostniwo. Miazga jest żywą tkanką, która wypełnia środek zęba, a więc komorę wraz z kanałami. Sama zaś jest chroniona warstwą szkliwa i zębiną. Kostniwo utrzymuję ząb w dziąśle. Zębina chroni miazgę, a sama chroniona jest przez szkliwo, natomiast szkliwo pokrywa koronę zęba, czyli to, co wystaje z dziąsła. Jego zadaniem jest ochrona zęba.
Ile zębów mlecznych ma dziecko?
U dzieci pojawia się 20 zębów mlecznych, po 10 w każdej szczęce, wśród których obecne są:
- siekacze (4),
- kły (2),
- zęby trzonowe (4).
Zęby mleczne, jak wspomniano wcześniej, są słabsze i bardziej podatne na działanie kwasów, a także rozwijającą się próchnicę. Mają znacznie cieńszą warstwę szkliwa i są gorzej zmineralizowane niż zęby stałe. Ponadto cechą charakterystyczną dziecięcych zębów jest obecność diastem, czyli szpar między zębami. Stanowią one podwalinę pod zęby stałe, które są znacznie większe, a co za tym idzie – potrzebują więcej miejsca. Inną cechą odróżniającą mleczaki od zębów stałych jest znaczna różnica w długości korzeni zębowych. Zęby mleczne mają maleńkie i cieniutkie korzenie.
Kalendarz ząbkowania
Pojawianie się zębów mlecznych jest uwarunkowane genetycznie i następuje w określonej kolejności:
- 6-10. miesiąc życia – siekacze centralne (przyśrodkowe) dolne,
- 8-12. miesiąc życia – siekacze górne,
- 9-13. miesiąc życia – drugie górne siekacze mleczne,
- 10-16. miesiąc życia – drugie dolne siekacze mleczne,
- 13-19. miesiąc życia – górne trzonowe pierwsze,
- 14-18. miesiąc życia – dolne pierwsze trzonowce,
- 16-22. miesiąc życia – górne kły,
- 17-23. miesiąc życia – kły dolne,
- 23-31. miesiąc życia – dolne drugie trzonowce,
- 25-33. miesiąc życia – górne drugie trzonowce.
Warto pamiętać, że mogą występować znaczne różnice w ząbkowaniu u dzieci, szczególnie u wcześniaków.
Przeczytaj również:
Kalendarz ząbkowania
Kiedy wypadają zęby mleczne?
Wymiana zębów mlecznych na stałe trwa kilka lat i ma miejsce między 6 a 13. rokiem życia. Proces wymiany zębów poprzedza zjawisko resorpcji korzeni zębów mlecznych, czyli ich wchłanianie, co później skutkuje obluzowaniem i wypadaniem zębów.
Czy zęby mleczne wypadają w określonej kolejności? Tak!
Zazwyczaj najpierw wypadają dolne i górne siekacze, co ma miejsce między 6 a 7. rokiem życia. W dalszej kolejności wypadają:
- drugie górne i dolne siekacze (między 7 a 8. rokiem życia),
- pierwsze zęby trzonowe górne i dolne (między 9 a 11. rokiem życia),
- kły dolne (między 9 a 12. rokiem życia),
- górne i dolne zęby trzonowe (między 10 a 12. rokiem życia).
Najczęściej na samym końcu wypadają górne kły, co ma miejsce między 10. a 12 rokiem życia.
Przeczytaj również:
Wymiana zębów mlecznych na stałe – co warto wiedzieć?
Mleczne zęby wrodzone i noworodkowe
Zdarzają się sytuacje, w których zęby mleczne pojawiają się o wiele za szybko, np. już pod koniec 1. miesiąca życia. Takie zęby określane są mianem zębów noworodkowych. W dość rzadkich przypadkach dzieci przychodzą na świat z już wyrośniętymi zębami, które w takiej sytuacji określa się zębami wrodzonymi. Obie te sytuacje są z pewnością zaskoczeniem dla rodziców. Mogą także okazać się problematyczne w przypadku karmienia piersią. W zależności od trudności, jakie powoduje obecność zębów, a także od ich stanu faktycznego (np. ruszają się i mogą stanowić zagrożenie zachłyśnięcia), rodzice wraz z lekarzem podejmują decyzję o ich usunięciu.
Rozwój, wyrzynanie oraz wypadanie zębów mlecznych to długotrwały i skomplikowany proces. Warto znać podstawowe informacje na ten temat. Jeśli zastanawiasz się, czy zęby Twojego dziecka rosną i rozwijają się w prawidłowy sposób, skontaktuj się ze specjalistą.
Przeczytaj również:
Jak dbać o higienę jamy ustnej dziecka?
Źródła:
- S. Majewski, Kształtowanie się układu stomatognatycznego w rozwoju osobniczym człowieka [w:] Gnatofizjologia stomatologiczna: normy okluzji i funkcje układu stomatognatycznego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007.
- A.C. Cameron, R.P. Widmer, Stomatologia dziecięca, wyd. Urban&Partner, 2012.
- Materiały własne.