Kategorie
Gemini.pl

Artykuły

X - Aurovitas Tributron
X - Nowości 2024
X - Solpharma
X - Hello Spring
X - Tydzień francuskich marek
X - Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej

Przed ciążą

Sortuj wg

Jak przygotować się do ciąży krok po kroku? 

Teoretycznie każda kobieta będąca w wieku rozrodczym może zajść w ciążę bez wcześniejszych przygotowań. Współcześnie rośnie jednak świadomość kobiet w kwestii wpływu różnorodnych czynników na płodność. Wiele kobiet w trosce o prawidłowy rozwój swojego potomstwa już od pierwszych dni pragnie jak najlepiej przygotować swój organizm do roli matki.  Czytaj więcej...

O czym musisz pamiętać przed zajściem w ciążę? 

Przygotowania do ciąży najlepiej rozpocząć w momencie, w którym stwierdzimy psychiczną gotowość na przyjęcie potomstwa. Mimo że od czasu podjęcia takiej decyzji do momentu narodzin dziecka może upłynąć kilka, a nawet kilkanaście miesięcy, warto ten czas przeznaczyć na weryfikację swojego stanu zdrowia i stylu życia. Choć wiele kobiet bez większych problemów zachodzi w ciążę w stosunkowo krótkim czasie, dla niektórych par wdrożenie konkretnych działań może wpłynąć na zwiększenie szansy na naturalne poczęcie i urodzenie zdrowego potomstwa.  

Czasem z pewnych przyczyn, które są możliwe do wyeliminowania, nie udaje się zajść w ciążę przez dłuższy czas. Rośnie wówczas presja i stres, który tylko potęguje problem, negatywnie wpływając na płodność.  

Obecnie coraz więcej kobiet bardzo świadomie podchodzi do kwestii rodzicielstwa. Jednocześnie wraz z rozwojem cywilizacyjnym obserwuje się coraz częstsze problemy z zajściem w ciążę.  

Szacuje się, że w Polsce problem z niepłodnością ma co piąta para starająca się o dziecko.  

Według oficjalnej definicji niepłodność to niemożność zajścia w ciążę pomimo starań trwających rok, które polegają na regularnym współżyciu bez stosowania antykoncepcji. Na płodność kobiety ma wpływ wiele czynników: 

  • stan zdrowia, 
  • dieta, 
  • masa ciała, 
  • używki, 
  • warunki środowiskowe, 
  • stres 
  • uwarunkowania genetyczne 
  • opieka medyczna. 

Przygotowania do ciąży obejmują wprowadzenie prozdrowotnego stylu życia, poddanie się badaniom przesiewowym, suplementację kluczowych dla rozwoju ciąży składników i pozytywne nastawienie. 

Jak przygotować się do ciąży krok po kroku? 

Odstawienie używek  

Toksyczne substancje zawarte w dymie tytoniowym negatywnie wpływają na gruczoły wydzielania wewnętrznego (przysadka, podwzgórze, nadnercza, tarczyca). U palących kobiet częściej odnotowuje się zmniejszanie rezerwy jajnikowej, cykle bezowulacyjne, ciąże ektopowe, poronienia oraz przedwczesny wiek menopauzalny. Równie niebezpieczne jest bierne palenie, dlatego poza rzuceniem palenia należy unikać bezpośredniego kontaktu z osobą palącą.  

Nadużywanie alkoholu może obniżać płodność u mężczyzn i kobiet, jednakże alkohol silniej oddziałuje na płeć żeńską, będąc przyczyną: 

  • zaburzeń procesu dojrzewania (poprzez obniżanie produkcji estrogenów); 
  • zaburzeń miesiączkowania (nieregularne cykle, bolesne miesiączki, zanik owulacji); 
  • wzrostu ryzyka zachorowania na raka piersi – u kobiet, które spożywają dziennie 30 ml etanolu, występuje wyższe prawdopodobieństwo zachorowania (o 30-40%); 
  • bezpłodności. 

Odstawienie antykoncepcji hormonalnej 

Najczęściej stosowane doustne tabletki antykoncepcyjne mogą wpływać na opóźnienie powrotu pełnej płodności po ich odstawieniu. Wynika to z przejściowego zablokowania owulacji. To, jak szybko uda się zajść w ciążę, jest kwestią indywidualną i zależy od stosowanej dawki, wieku, masy ciała oraz wcześniejszego występowania nieregularnych cykli miesięcznych.  

Średnie opóźnienie zdolności do poczęcia dziecka wynosi 3-6 miesięcy od momentu zaprzestania przyjmowania doustnej antykoncepcji hormonalnej.  

Nie ma natomiast medycznych przeciwwskazań do zajścia w ciążę od razu po odstawieniu antykoncepcji hormonalnej. Niektórym kobietom udaje się to już w pierwszym cyklu starań i nie wywiera to żadnego negatywnego wpływu na przebieg ciąży. Zalecenie wcześniejszego odstawienia antykoncepcji ma na celu zwiększenie szansy na szybsze zapłodnienie. Z zasady pigułki należy odstawić po skończeniu całego opakowania. O szczegółach najlepiej porozmawiać ze swoim ginekologiem. 

Suplementacja kwasem foliowym 

Suplementację kwasem foliowym należy rozpocząć minimum 12 tygodni, a najlepiej pół roku przed planowaną datą poczęcia. Jest on niezbędny w metabolizmie DNA i katalizuje procesy krwiotwórcze. Niedobór kwasu foliowego zwiększa ryzyko wystąpienia wad wrodzonych cewy nerwowej, zespołu Downa oraz rozszczepu wargi i podniebienia.  

Suplementacja w rekomendowanej dziennej dawce 0,4 mg redukuje to ryzyko aż o 74%.  

Oprócz zaburzeń w rozwoju układu nerwowego konsekwencją niewystarczającej ilości kwasu foliowego mogą być wady serca, wady układu moczowego, większe ryzyko poronień, stanu przedrzucawkowego i zakrzepicy. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić zażywanie wyższej dawki, np. u kobiet ze stwierdzoną hiperhomocysteinemią, niedokrwistością megaloblastyczną, padaczką, po odstawieniu antykoncepcji hormonalnej, u osób otyłych i palących oraz w rodzinach, w których występowały przypadki wad cewy nerwowej.  

Nie wolno natomiast na własną rękę zwiększać przyjmowanej dawki suplementu, gdyż nadmiar kwasu foliowego zagraża uszkodzeniem wczesnej ciąży oraz zwiększa ryzyko rozwoju otyłości, insulinooporności i cukrzycy u potomstwa.  

W ostatnim czasie na rynku pojawia się coraz więcej preparatów zawierających aktywną postać kwasu foliowego, czyli metylofolian. Ich popularność rośnie wraz ze wzrostem świadomości dotyczącej istnienia dużego polimorfizmu genu MTHFR odpowiedzialnego za działanie reduktazy 5,10-metyleno-tetrahydrofolianowej – enzymu przekształcającego kwas foliowy do metylofolianów. Szacuje się, że jego aktywność może być obniżona nawet u 50% populacji w Polsce. Stąd też profilaktycznie można suplementować aktywne metabolity kwasu foliowego, niezależnie od posiadanego wariantu polimorfizmu genu MTHFR.  

Oprócz kwasu foliowego warto równocześnie suplementować inne składniki o udowodnionym pozytywnym działaniu na organizm kobiety przygotowującej się do roli matki, takie jak: 

  • jod – bierze udział w syntezie hormonów tarczycy. Niedostateczna podaż jodu z pożywieniem może wywołać niedoczynność tarczycy, która wiąże się ze wzrostem ryzyka poronień, a w przypadku utrzymanej ciąży może być przyczyną zaburzeń rozwoju umysłowego dziecka; 
  • witamina D3 – wiedza na temat roli witaminy D w organizmie jest stale poszerzana. Poza regulacją gospodarki wapniowo-fosforanowej witamina D wykazuje działanie immunomodulujące i steruje aktywnością ponad 200 genów, obniżając m.in. ryzyko zachorowania na nowotwory. Jej niedobory stwierdzane są aż u 90% Polaków, z czego szacuje się, że 60% przypadków to ciężkie niedobory zagrażające zdrowiu. Z tego względu większość osób powinna zadbać o odpowiednią suplementację witaminą D. Szczególnie zalecana jest ona kobietom z zaburzeniami owulacji; 
  • wielonienasycone kwasy tłuszczowe – oprócz pozytywnego wpływu na cały organizm są one kluczowym składnikiem w prawidłowym rozwoju siatkówki oka i komórek nerwowych płodu; 
  • żelazo – suplementacja żelazem jest konieczna u kobiet z rozpoznaną niedokrwistością. Należy ją także rozważyć u osób z grupy ryzyka, do której należą kobiety na diecie wegańskiej lub wegetariańskiej, obficie miesiączkujące lub cierpiące na różnego rodzaju zaburzenia wchłaniania; 
  • witamina B12 – uczestniczy w przemianach metabolicznych kwasu foliowego do jego aktywnej formy 5-metylotetrahydrofolianu. Szczególnie niebezpieczny jest niedobór witaminy B12 przy wysokim poziomie kwasu foliowego. Taki stan może doprowadzić do rozwoju hiperhomocysteinemii, która zwiększa ryzyko powikłań ciąży, a niezmetabolizowane foliany mają negatywny wpływ na pracę układu immunologicznego. 

Zdrowe odżywianie  

Sposób żywienia wywiera istotny wpływ na płodność ludzi. Dieta kobiet planujących potomstwo powinna uwzględniać: 

  • kwasy omega-3 (tłuste ryby morskie, olej lniany, olej rzepakowy, siemię lniane, algi); 
  • białka roślinne – dowiedziono, że zamiana 5% energii z białka zwierzęcego na energię z białka roślinnego aż o 50% obniża ryzyko niepłodności wywołanej zaburzeniami owulacji. Białko roślinne jest również źródłem argininy, która jest składnikiem niezbędnym do produkcji tlenku azotu. Poprawia on krążenie w narządach rodnych oraz wpływa na rozwój oocytów i proces implantacji zarodka; 
  • antyoksydanty – stres oksydacyjny upośledza płodność na wielu etapach, począwszy od procesu dojrzewania oocytów, poprzez implantację zarodka, aż po poprawne funkcjonowanie ciałka żółtego odpowiedzialnego za utrzymanie ciąży. Najlepszym źródłem substancji przeciwutleniających są warzywa, owoce, orzechy i nasiona; 
  • produkty o niskim indeksie glikemicznym – unikanie nadmiaru cukrów prostych w diecie jest korzystne nie tylko podczas diety redukcyjnej i cukrzycowej. Wykazano związek między ładunkiem glikemicznym diety a niepłodnością wynikającą z zaburzeń owulacji. W praktyce źródłem węglowodanów powinny być produkty pełnoziarniste, kasze, warzywa i owoce, natomiast spożycie słodyczy, ciast i białego cukru powinno zostać zredukowane do minimum; 
  • żywność pozbawioną tłuszczów trans (utwardzane margaryny, wyroby cukiernicze, słodycze, żywność instant). 

Normalizacja masy ciała  

Redukcja nadwagi przed zajściem w ciążę jest wskazana z wielu przyczyn. Oprócz tego, że tkanka tłuszczowa stanowi magazyn energii, jest także aktywna hormonalnie. Otyłość (szczególnie typu brzusznego) może prowadzić do zaburzeń owulacji i procesu implantacji zarodka, czego efektem jest obniżona płodność. Ponadto nadwaga może prowadzić do szeregu powikłań na etapie ciąży i porodu. Zmniejszenie masy ciała pomoże w regulacji gospodarki hormonalnej, przywróci właściwy rytm cykli owulacyjnych i tym samym ułatwi zajście w ciążę. Dieta redukcyjna powinna zostać wdrożona odpowiednio wcześniej, tak aby na 6 miesięcy przed planowanym poczęciem jadłospis nie zakładał już deficytu kalorycznego. Niedowaga, czyli BMI poniżej 20 kg/m2 również niekorzystnie wpływa na płodność kobiety. 

Podjęcie umiarkowanej aktywności fizycznej  

Ruch ma zbawienny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Dzięki regularnej, umiarkowanej aktywności fizycznej obniża się oporność tkanek na insulinę, metabolizm mięśniowy wzrasta, a także udaje się zredukować ilość tkanki tłuszczowej z newralgicznych okolic brzucha. Zbyt intensywne treningi mogą przynieść odwrotny efekt w postaci zaburzeń owulacji. 

Zachęcenie partnera do zmiany stylu życia  

Niska jakość plemników jest jedną z najczęstszych przyczyn niepowodzeń podczas starania się o dziecko. Wpływa nie tylko na niższe prawdopodobieństwo zapłodnienia, ale także na wzrost ryzyka poronień u partnerki.  

Mężczyzna może pośrednio wpłynąć na liczebność i ruchliwość produkowanych plemników poprzez: 

  • redukcję ewentualnej nadwagi; 
  • zdrową dietę bogatą w cynk, selen, witaminę E, D, C, kwas foliowy, antyoksydanty i kwasy omega-3. W badaniach wykazano, że suplementacja cynku (66 mg) w połączeniu z kwasem foliowym (5 mg) przyniosła 74% wzrost liczby plemników, natomiast przyjmowanie selenu może przyczynić się do zwiększenia ruchliwości plemników; 
  • podejmowanie regularnej aktywności fizycznej, jednak bez zbytniego forsowania organizmu, co z kolei negatywnie wpływa na parametry nasienia; 
  • unikanie przegrzewania jąder podczas gorących kąpieli, wizyt w saunie, korzystania z podgrzewanych foteli i trzymania laptopa bezpośrednio na kolanach oraz rezygnacja z obcisłej bielizny i spodni; 
  • unikanie używek. 

 Wizyta u lekarza ginekologa  

Planując zajście w ciążę, należy koniecznie udać się do ginekologa. W ramach tzw. porady przedkoncepcyjnej lekarz, wykonując USG narządu rodnego, może wykryć czynniki utrudniające zajście w ciążę, takie jak endometrioza, wady anatomiczne macicy, mięśniaki, polipy. Kobieta często jest nieświadoma istnienia niektórych nieprawidłowości, które, mimo że nie dają objawów, mogą powodować niepłodność lub wczesne poronienia. Im wcześniej uda się wykryć ewentualne zaburzenia, tym więcej czasu na ich leczenie zwiększające szansę na zajście w ciążę. Należy także pamiętać o regularnym wykonywaniu cytologii i USG piersi. Na tym etapie warto dokonać wyboru zaufanego ginekologa-położnika, który poprowadzi ciążę. 

Wizyta u lekarza specjalisty  

Jeśli kobieta planująca dziecko cierpi na jakąś chorobę przewlekłą, powinna udać się także na wizytę do swojego lekarza prowadzącego. Należy poinformować go o planowanej ciąży. W zależności od rodzaju choroby i jej wpływu na prokreację lekarz może wydać specjalne zalecenia, zmienić rodzaj lub dawki leków oraz zlecić dodatkowe badania. 

Wizyta u dentysty  

Przed ciążą należy udać się do stomatologa i wyleczyć wszystkie zęby. Choroby przyzębia mają negatywny wpływ na przebieg ciąży. Mogą nawet doprowadzić do przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej dziecka lub stanu rzucawkowego. Ponadto nieleczona próchnica jest źródłem dużego stężenia bakterii kariogennych, co niesie ryzyko zakażenia jamy ustnej dziecka i wczesnego rozwoju próchnicy zębów. Również w czasie ciąży w okolicy 9-10 tygodnia zaleca się odbycie profilaktycznego badania stomatologicznego. 

Szczepienia uzupełniające  

Przed zajściem w ciążę warto sprawdzić stan odporności na choroby zakaźne groźne dla płodu, takie jak różyczka, ospa wietrzna i wirusowe zapalenie wątroby typu B. Jeśli badania laboratoryjne wykażą brak odporności, lepiej poddać się szczepieniom. Po zaszczepieniu przeciwko różyczce z planowanym zajściem w ciążę należy odczekać trzy miesiące, a po każdej dawce szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B co najmniej miesiąc. Kobietom planującym macierzyństwo zaleca się także szczepienia przeciw grypie i wirusowi SARS-CoV-2 z uwagi na zwiększone ryzyko ciężkiego przebiegu choroby w ciąży. 

Sprawdzenie pracy tarczycy  

Planując ciążę, warto sprawdzić parametry, które w dużej mierze odpowiadają za płodność. Jednym z najważniejszych narządów wydzielania wewnętrznego, którego prawidłowa praca jest niezbędna do pomyślnego poczęcia dziecka, jest tarczyca. W Polsce wiele kobiet cierpi na niedoczynność tarczycy i chorobę Hashimoto, niekiedy nie zdając sobie z tego sprawy. Niedostateczna ilość hormonów tarczycy może być powodem występowania cykli bezowulacyjnych, które z oczywistych względów uniemożliwiają zapłodnienie. Normy TSH dla kobiet planujących ciążę są znacznie bardziej restrykcyjne niż dla ogółu populacji. Poziom hormonu tyreotropowego (TSH) powinien wynosić maksymalnie 2,5 µU/ml, a najlepiej, gdy nie przekracza 2,0 µU/ml. 

Higieniczny tryb życia  

Obejmuje unikanie stresu, zapewnienie odpowiedniej ilości snu i czasu na odpoczynek oraz dbałość o szeroko pojęty dobrostan psychiczny. Czas oczekiwania na upragnione dziecko powinien w miarę możliwości upływać spokojnie i szczęśliwie. Stres może upośledzać płodność kobiet i mężczyzn. Widocznym przykładem tego mechanizmu są partnerzy, którzy starając się o potomstwo, po latach bezskutecznych prób adoptują dziecko. Po ustąpieniu presji i stresu niektórym kobietom nieoczekiwanie udaje się zajść w ciążę. Warto zastanowić się także nad warunkami pracy, ponieważ niektóre zawody niosą za sobą zagrożenie związane z działaniem teratogennych czynników, które mogą uszkodzić płód w pierwszych tygodniach ciąży.  

Rezygnacja z zażywania leków bez konsultacji lekarskiej  

Niektóre leki mogą niekorzystnie wpływać na płodność (np. leki przeciwdepresyjne), a inne mogą wykazywać działanie teratogenne, stanowiąc zagrożenie dla rozwijającego się płodu (np. leki przeciwpadaczkowe, izotretynoina stosowana w leczeniu trądziku). Do popularnych leków bez recepty wykazujących negatywny wpływ na płód należą także niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, naproksen). Dlatego w trakcie starań o dziecko nie powinno się zażywać leków na własną rękę. 

Wszystkie powyższe działania podejmowane w ramach przygotowań nie tylko zwiększają szansę na poczęcie i donoszenie ciąży, ale także wpływają korzystnie na ogólny stan zdrowia, poprawę kondycji fizycznej i zmniejszenie nasilenia ewentualnych dolegliwości ciążowych. Starając się o dziecko, najlepiej współżyć nie tylko w dni płodne. Współycie 2-3 razy w tygodniu poprawiają parametry nasienia i zwiększają szansę na zapłodnienie. 

Źródła: 

  • Bomba-Opoń D., Hirnle L., Kalinka J., Seremak-Mrozikiewicz A., Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym,  w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2017. 
  • Hajduk M., Wpływ masy ciała na płodność u kobiet, Via Medica, 2012. 
  • Gruszka M., Wilczyński J., Nowakowska D., Częstość występowania wad macicy i ich wpływ na płodność, Ginekol Pol., 2012. 
  • Karowicz-Bilińska A., Nowak-Markwitz E., Opala T., Oszukowski P., Poręba R., Spaczyński M., Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących, Ginekol Pol., 2014. 
  • Moczulska H., Pesz K., Gach A., Borowiec M., Sieroszewski P., Sąsiadek M., Jakubowski L., Wilgoś M., Stanowisko ekspertów Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka i Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w sprawie zlecania i interpretacji wyników badań pod kątem wariantów genetycznych w genie MTHFR, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2017. 
  • Moskalewicz J., Problemy zdrowia prokreacyjnego związane z konsumpcją alkoholu, Alkoholizm i Narkomania, 2007. 
  • Putowski M., Podgórniak M., Padała O., Zawiślak J., Piróg M., Sadowska M., Stress and its negative influence on the human reproduction, European Journal  of Medical Technologies, 2014. 
  • Ressler I. B., Jain T., Odwracalne metody antykoncepcji: wpływ na przyszłą płodność, Ginekologia po Dyplomie, 2010. 
  • Studnicka A., Bączek G., Dmoch-Gajzlerska E., Zachowania zdrowotne podejmowane przez kobiety i ich wpływ na płodność w świetle badań, Kwartalnik Naukowy, 2017. 
  • Szostak-Węgierek D., Sposób żywienia a płodność, Medycyna Wieku Rozwojowego, 2011. 
Masz pytanie, szukasz porady?
Jeśli szukasz darmowej porady w zakresie zdrowia oraz przyjmowania leków lub suplementów diety, chętnie odpowiemy na Twoje pytanie.
Zapytaj farmaceutę