Bóle głowy – jakie mogą być ich przyczyny?

Czym jest ból głowy? 

Ból głowy to objaw odczuwany i zgłaszany przez pacjenta, niemożliwy do obiektywnego zweryfikowania. Może być wynikiem obecności organicznej choroby – mówimy wówczas o wtórnym bólu głowy. Może również występować jako samodzielna jednostka. W takiej sytuacji mamy do czynienia z pierwotnym bólem głowy. 

Wtórne bóle głowy 

Wtórny ból głowy może być konsekwencją: 

• stanów zapalnych w obrębie głowy – od zapalenia zatok przynosowych, w którym ból najczęściej lokalizuje się w okolicy nasady nosa lub centralnej części czoła, przez zapalenia uszu, po zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz mózgu, stanowiących poważne zagrożenie życia, 
• urazów głowy i szyi, 
• chorób obejmujących jamę ustną i zęby, 
• obecności patologicznych struktur, np. nowotworów wewnątrz czaszki, 
• działania substancji chemicznych lub w przypadku stałego ich stosowania i nagłego zaprzestania przyjmowania – wynikiem ich odstawienia, 
• nagłego wzrostu ciśnienia tętniczego, 
• zaburzeń naczyniowych takich jak krwawienia wewnątrzczaszkowe czy podpajęczynówkowe, zakrzepica naczyń doprowadzających krew do mózgu czy naczyń wewnątrzczaszkowych, wymagających pilnej pomocy specjalistycznej i stanowiących zagrożenie życia. 

Szczególną uwagę należy przywiązywać do nagłego, niezwykle silnego bólu głowy, gdyż może on świadczyć o obecności przyczyny naczyniowej, wymagającej pilnej interwencji. 

Pierwotne bóle głowy 

Pierwotne bóle głowy to grupa dolegliwości powstających bez obecności organicznej choroby w organizmie. Stanowią one autonomiczne jednostki chorobowe i zaliczają się do następujących kategorii: 

• migrenowe bóle głowy, 
• napięciowe bóle głowy, 
• trójdzielno-autonomiczne bóle głowy, 
• inne pierwotne bóle głowy (występujące rzadko). 

Pośród wymienionych na szczególną uwagę zasługuje migrenowy ból głowy. Jest to ból, który trwa od 4 do nawet 72 godzin. Ma charakter pulsujący i obejmuje jedną stronę głowy w trakcie jednego napadu. Jego natężenie jest średnie lub duże. Nasilenie dolegliwości powoduje już zwykła codzienna aktywność taka jak ubieranie się czy nawet chodzenie. Samemu bólowi towarzyszyć mogą dodatkowe symptomy. Należą do nich nudności oraz wymioty, a także nadwrażliwość na dźwięki oraz światło naturalne i sztuczne. Osoba doświadczająca migreny najlepiej czuje się w zaciemnionym, wyciszonym, chłodnym pomieszczeniu, pozostając w bezruchu. 

Ciekawą cechą migreny, określanej jako migrena z aurą, jest obecność objawów neurologicznych, występujących przed pojawieniem się samego bólu i zwiastujących jego nadejście. Często objawy zwiastunowe są bardzo niepokojące i trudne do odróżnienia od poważnych chorób układu nerwowego takich jak udar mózgu. Mogą objawić się pod postacią przemijającego niedowładu, zaburzeń widzenia, obecności mroczków lub rozbłysków w polu widzenia, zaburzeń czucia, a nawet mowy. 

Diagnostyka w bólach głowy 

Nie każdy epizod bólu głowy wymaga głębokiej diagnostyki neurologicznej. W przypadku znanej lub bardzo prawdopodobnej przyczyny organicznej należy skupić się przede wszystkim na jej leczeniu. 

W pozostałych przypadkach do diagnostyki przyczyn bólu głowy stosuje się badania takie jak: 

• tomografia komputerowa – pomocna w przypadku podejrzenia krwiaka śródczaszkowego, udaru mózgu, obrzęku mózgu, zaburzeń kostnych, a badanie z kontrastem – również w podejrzeniu nowotworów pierwotnych i przerzutowych; 
• rezonans magnetyczny – dokładniejszy, pozwalający w stosownych technikach wykryć udar niedokrwienny mózgu już w kilkanaście minut po jego wystąpieniu oraz pozwalający na wnikliwą ocenę tkanki mózgowej, a także stan innych narządów głowy i szyi; 
• angio-TK i angio-MRI – badania pozwalające na ocenę naczyń śródczaszkowych i domózgowych; 
• doppler tętniczy – oceniający przepływ krwi w naczyniach doprowadzających krew do głowy; 
• nakłucie lędźwiowe – pozwalające ocenić płyn mózgowo-rdzeniowy, przydatne szczególnie w podejrzeniu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, ale również w krwawieniach; 
• EEG – ocena fal odzwierciedlających aktywność mózgu; 
• RTG zatok – w podejrzeniu ich stanu zapalnego. 

Ból głowy – objawy alarmowe 

Niekiedy ból głowy jest objawem poważnego, zagrażającego życiu schorzenia. Warto znać symptomy, które mogą sugerować taką właśnie sytuację, i gdy je zaobserwujemy, niezwłocznie udać się po profesjonalną pomoc medyczną. Zaliczamy do nich: 

• nagły początek bólu o znacznym nasileniu – może świadczyć o krwawieniu występującym wewnątrz czaszki i wymaga natychmiastowej interwencji; 
• towarzyszące bólowi objawy takie jak gorączka, dreszcze, sztywność karku – mogą sugerować obecność infekcji zajmującej opony mózgowo-rdzeniowe lub samą tkankę mózgową; 
• ból stały, ciągle nasilający się – może być objawem obecności wewnątrz czaszki patologicznej struktury powiększającej swoje wymiary, takiej jak guz lub powoli dopełniający się krwiak; 
• ból głowy u ciężarnej lub taki, który pojawił się po porodzie; 
• towarzyszące bólowi objawy neurologiczne takie jak niedowłady lub zaburzenia mowy albo czucia. 

Ból głowy to objaw niecharakterystyczny, o niezliczonych przyczynach, charakterze i symptomach towarzyszących. Chociaż nie zawsze musi wskazywać na chorobę, warto wiedzieć, kiedy konieczne będzie zgłoszenie się do lekarza. 

Przeczytaj również:
Ból głowy – jak się go pozbyć?
Migrena a ból głowy – jak rozpoznać różnicę?
Ból głowy – czy fizjoterapia może pomóc?
Sprawdzone sposoby na ból głowy w ciąży