Borelioza – jak rozpoznać wczesną infekcję po ukąszeniu kleszcza?

Wiosna? Najbardziej groźne są nimfy, czyli maleńkie postacie kleszcza

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że kleszcze nie żerują jedynie wiosną i latem. Kleszcze reagują na zmiany temperatury, nawet jesienią i zimą, kiedy odnotowuje się wzrost powyżej 4°C, pajęczaki zaczynają być aktywne. Z doniesień lekarzy oraz klinik weterynaryjnych wiadomo, że również w chłodniejszych miesiącach zdarzały się ukąszenia. Dlaczego na atak kleszczy jesteśmy narażeni szczególnie wiosną? Ponieważ jest to okres intensywnego żerowania nimf. Nimfy są to kleszcze w drugim (po larwie) stadium rozwojowym. Do uzyskania pełnej dojrzałości nimfy potrzebują pokarmu, czyli krwi.

Przeczytaj również:
Kleszcze – dlaczego są niebezpieczne dla człowieka?

Gdzie czyhają kleszcze i gdzie „lubią” się wbijać?

Kleszcze nie skaczą z drzew! To często powtarzany mit. Kleszcze zimują w ściółce leśnej, natomiast gdy temperatura wzrasta, najczęściej czyhają na swoje ofiary na krzewach i trawach do wysokości 70 cm. Po przedostaniu się na odzież wędrują po ciele w poszukiwaniu najlepiej ukrwionego miejsca na ciele swojego żywiciela. Dlatego najczęściej spotyka się kleszcze wbite w miejsca, gdzie skóra jest stosunkowo cienka oraz dobrze ukrwiona. Kleszcze „szczególnie lubią” wbijać się w skórę głowy, miejsca za kolanami, pachwiny czy pachy. To dodatkowo utrudnia zauważenie ukąszenia, ponieważ są to miejsca trudno dostępne do samodzielnego sprawdzenia.

Przeczytaj również:
Jak bezpiecznie wyciągnąć kleszcza?

Mocny ślad po ukąszeniu, tzw. rumień ma niestety tylko kilka procent zakażonych boreliozą. Dlaczego niestety?

Kiedy po ukąszeniu wystąpi na ciele rumień, który wędruje (czyli zwiększa swoją średnice aż uzyska minimum 5 cm) jest to pewny sygnał, że kleszcz, który nas ukąsił, miał boreliozę. Taki rumień, który wyglądem przypomina tarczę strzelecką z naprzemiennie występującymi jasnymi i ciemnymi strefami zdarza się niestety rzadko. Dlatego wiele osób bagatelizuje ukąszenie – wyjmuje kleszcza i uważa, że jest „po sprawie”. Kiedy rumień pojawi się na skórze (najczęściej w miejscu ukąszenia, ale może wystąpić również na innej części ciała) jest to bezwzględny sygnał, że należy rozpocząć leczenie. Jest to jedyna sytuacja, w której objaw kliniczny wczesnej boreliozy nie wymaga potwierdzenia badaniami serologicznymi (badanie przeciwciał w krwi).

Przeczytaj więcej:
Borelioza – jakie są jej stadia?

Jak rozpoznać początek boreliozy i dlaczego nie warto badać kleszcza!

Główna trudność wynika z faktu, że łatwo przegapiamy ukąszenie – ponieważ kleszcz jest mały, a samo ukąszenie bezbolesne. Drugim powodem jest brak charakterystycznych objawów rozpoczęcia infekcji. Chory może odczuwać tzw. objawy grypopodobne – gorączkę, bóle mięśni i stawów, ogólne zmęczenie oraz osłabienie. Wiele osób nie ma świadomości, że takie niewinne symptomy mogą zwiastować rozwój ciężkiej infekcji. W takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem są badania diagnostyczne. I nie mówimy tu o tzw. „badaniu z kleszcza”, czyli popularnym teście, który sprawdza, czy w wyjętym kleszczu znajdują się krętki Borrelia. Nie ma medycznego uzasadnienia wykonania takiego badania, ponieważ większość kleszczy jest nosicielami boreliozy – nie oznacza to jednak, że każde ukąszenie kończy się zakażeniem. Ryzyko transmisji (czyli przeniesienia choroby) to tylko ok. 2%. Większość wyników takich testów z kleszcza to wyniki dodatnie, które i tak nie mówią, czy jesteśmy zakażeni, czy nie. Badania diagnostyczne zawsze wykonuje się z krwi pacjenta!

Badanie na wczesną boreliozę (przeciwciała IgM)

Badania na boreliozę obejmuje tzw. dwuetapowy protokół diagnostyczny. Pierwszym etapem jest wykonanie badania przesiewowego na obecność przeciwciał anty-Borrelia, a następnie w przypadku wyniku pozytywnego wykonuje się test – potwierdzenie metodą Western Blott. Jeżeli chodzi o wykrywanie wczesnej boreliozy, to wykonuje się badanie przeciwciał IgM anty-Borrelia. Badania przesiewowe IgM możesz wykonać w laboratorium lub samodzielnie za pomocą tzw. testu point of care dostępnego w aptekach. W tym przypadku w próbce krwi z palca sprawdza się, czy są obecne w niej przeciwciała świadczące o wczesnej boreliozie. Przeciwciała IgM są to cząsteczki produkowane przez układ odpornościowy w pierwszej kolejności. Ich zadaniem jest eliminacja bakterii Borrelia. Ważne jest to, aby pamiętać, że na wytworzenie przeciwciał organizm potrzebuje co najmniej 2 tygodni – jeżeli zauważyłeś ukąszenie, odczekaj, zanim wykonasz badanie. Przeciwciała IgM mogą być wykryte w krwi nawet rok po rozpoczęciu infekcji.

Borelioza – profilaktyka

Nie sposób uniknąć kontaktu z kleszczami, jednak można stosować repelenty odstraszające pajęczaki. Kiedy wystąpi ryzyko ekspozycji (czyli możliwość kontaktu z kleszczem), sprawdzaj dokładnie ciało oraz odzież. W przypadku ukąszenia wyjmij kleszcza i obserwuj przez kilkanaście dni możliwe objawy. Po 2 tygodniach możesz sprawdzić, czy we krwi są obecne przeciwciała IgM. Jeżeli wynik będzie pozytywny, niezwłocznie udaj się do lekarza. Należy pamiętać, że wczesne wykrycie boreliozy daje największą szansę na podjęcie skutecznego leczenia. Zalecenia obejmują leczenie antybiotykiem przez okres kilku tygodni. Im później rozpoznana infekcja, tym szansa na skuteczne leczenie jest mniejsza i wzrasta również ryzyko powikłań związanych z boreliozą.