Choroba afektywna dwubiegunowa. Na czym polega?

Choroba afektywna dwubiegunowa jest nazywana psychozą maniakalno-depresyjną, zaburzeniami maniakalno-depresyjnymi, cyklofrenią lub potocznie dwubiegunówką. Jest to przewlekłe i nawracające zaburzenie psychiczne, które w znaczący sposób wpływa na nastrój, myślenie i zachowanie osoby chorej. Dezorganizuje nie tylko życie samego pacjenta, ale również jego bliskich. Podjęcie właściwej terapii pozwala na powrót chorego do stabilnego funkcjonowania społecznego, rodzinnego i zawodowego.

Choroba afektywna dwubiegunowa – co to za choroba? 

Choroba afektywna dwubiegunowa (w skrócie ChAD) przeważnie jest rozpoznawana u osób w wieku 20-30 lat. Chorują na nią zarówno kobiety, jak i mężczyźni.

Charakteryzuje się zaburzeniami nastroju występującymi pod postacią cyklicznych i naprzemiennych epizodów: 

• depresji,  
• manii,  
• hipomanii, 
• epizodów mieszanych (o różnym czasie trwania). 

Między poszczególnymi epizodami następuje etap remisji, czyli okres stosunkowo normalnego funkcjonowania. Cechuje się brakiem objawów lub występowaniem symptomów o niewielkim nasileniu. 

W czasie remisji pacjent nie powinien odstawiać leków. Powinien pozostawać w stałym kontakcie z lekarzem. 

Choroba afektywna dwubiegunowa – przyczyny 

Jak dotąd nie udało się wskazać jednej przyczyny ChAD.

Za rozwój tej choroby odpowiadają czynniki biologiczne, psychologiczne, społeczne i środowiskowe, m.in.:

• uwarunkowania genetyczne,
• zaburzenia równowagi neuroprzekaźników w mózgu,
• choroby somatyczne,
• nadużywanie alkoholu lub narkotyków,
• stresujące sytuacje życiowe,
• pozostawanie w ciągłym napięciu,
• brak uregulowanego rytmu dnia i nocy. 

Choroba afektywna dwubiegunowa – objawy

Depresja, mania, hipomania i epizody mieszane to elementy, które towarzyszą ChAD. 

Depresja w ChAD

W epizodzie depresji u chorego występuje: 

• obniżony nastrój, 
• spadek energii życiowej,  
• przygnębienie i smutek,  
• poczucie winy i beznadziei, 
• obniżona samoocena.  

Pacjent przestaje czerpać przyjemność z dotychczas podejmowanych działań. Towarzyszy mu również utrata zainteresowań, spowolnienie myślowe, osłabienie popędu seksualnego oraz zaburzenia snu, apetytu, koncentracji, uwagi i pamięci.  

Mania w ChAD

W okresie manii chory zgłasza: 

• znaczne podwyższenie nastroju,  
• nadmierne poczucie radości,  
• euforię,  
• wesołkowatość,  
• nadpobudliwość, 
• wzrost aktywności psychoruchowej i siły życiowej.  

Chory traci hamulce społeczne i przestaje odczuwać strach. Cechuje go wysoka samoocena, poczucie wszechmocy oraz bezkrytyczne poczucie własnej siły i możliwości. Jego działanie jest pozbawione racjonalności. Przejawia tendencję do chaotycznych, lekkomyślnych i ryzykownych zachowań (np. szybka jazda samochodem, kontakty seksualne z przypadkowymi osobami, podejmowanie niekorzystnych zobowiązań finansowych, nieprzemyślane zakupy, nadużywanie alkoholu i/lub substancji psychoaktywnych). Towarzyszy mu drażliwość, gonitwa myśli i słowotok.  

Hipomania w ChAD

W porównaniu z manią objawy hipomanii są znacznie mniej nasilone i charakteryzują się krótszym czasem trwania. Chory dobrze czuje się pod względem psychicznym i fizycznym. Ma dobry nastrój, odczuwa mniejszą potrzebę snu oraz wykazuje skłonność do podejmowania lekkomyślnych i ryzykowanych działań, przy czym przeważnie zachowuje krytycyzm i zdolność kontroli swoich zachowań. W epizodzie maniakalnym choroba nie wpływa znacząco na życie pacjenta i jego bliskich, a on sam rzadko kiedy uważa się za osobę chorą i wymagającą leczenia. 

Epizod mieszany 

Ten okres charakteryzuje się jednoczesnym występowaniem cech depresji, manii i hipomanii. Nastrój chorego może zmieniać się kilka razy w tygodniu lub w ciągu dnia.  

Choroba afektywna dwubiegunowa – test

W postawieniu wstępnej diagnozy o występowaniu choroby afektywnej dwubiegunowej pomocny może okazać się test, który umożliwia rozpoznanie u siebie objawów. Kwestionariusz zaburzeń nastroju u osoby dorosłej znajdziesz w Internecie.

Pamiętaj, że w stwierdzeniu choroby afektywnej dwubiegunowej test jest jedynie narzędziem pomocniczym, a właściwą diagnozę może postawić wyłącznie lekarz psychiatra.

Choroba afektywna dwubiegunowa – leczenie

Choroba afektywna dwubiegunowa jest uleczalna, jednak jej leczenie jest długotrwałe.

Głównym celem terapii jest: 

• uzyskanie całkowitej remisji lub zmniejszenie nasilenia objawów,  
• zapobieganie nawrotom choroby, 
• powrót do normalnego i satysfakcjonującego życia.  

O powodzeniu leczenia decyduje kompleksowość podejmowanych działań: 

• farmakoterapia – leki dobierane są pod kątem objawów i epizodu choroby; włączenie leków jest podstawową formą leczenia ChAD;
• psychoedukacja – polega na przybliżeniu pacjentowi i/lub jego bliskim, na czym polega choroba oraz nauce rozpoznawania sygnałów poprzedzających nawrót choroby; 
• psychoterapia – jest zalecana głównie w przypadku długich okresów remisji; skupia się na zapewnieniu wsparcia podczas radzenia sobie z problemami dnia codziennego. 

Choroba afektywna dwubiegunowa – rokowanie

Kluczowy wpływ na rokowanie i przebieg choroby afektywnej dwubiegunowej ma: 

• wczesne rozpoznanie i wdrożenie specjalistycznego leczenia,  
• efektywna współpraca pacjenta z lekarzem,  
• stosowanie się do zaleceń lekarza, 
• wsparcie ze strony bliskich osób. 

Choroba afektywna dwubiegunowa u dzieci 

ChAD rozpoznaje się głównie u młodych dorosłych. Zdarza się jednak, że specjaliści diagnozują chorobę już u dzieci lub nastolatków. Przeważnie choroba afektywna dwubiegunowa objawia się jako szybkie i nagłe zmiany nastroju (przechodzenie od radości do rozpaczy), co nie ma konkretnej przyczyny.  

W przypadku dzieci i dorosłych kryteria diagnostyczne są takie same. Różnica polega na tym, że u młodych osób zamiast euforii często występuje drażliwość, wybuchy złości i skłonność do buntu lub agresywnych zachowań.  

Dodatkowo o ChAD mogą świadczyć:  

• wzmożona aktywność,  
• gonitwa myśli,  
• nadmierna gadatliwość,  
• problemy z koncentracją, 
• zmniejszona potrzeba snu.   

Zaburzeniami współistniejącymi z ChAD są: 

• ADHD,  
• osobowość typu borderline,  
• zaburzenia lękowe, 
• zachowania opozycyjno-buntownicze.  

Dzieci chorujące na chorobę afektywną dwubiegunową potrzebują stabilnego i regularnego trybu życia, a ich osiągnięcia szkolne są uzależnione od fazy choroby. 

Życie z osobą chorą na ChAD

Zaangażowanie rodziny jest jednym z warunków powodzenia leczenia i stanowi ważny czynnik terapeutyczny.

Udzielane wsparcie powinno być dostosowane do aktualnej fazy ChAD, ponieważ pacjent w depresji potrzebuje innego rodzaju pomocy niż pacjent w manii.

Znajomość i przestrzeganie kilku uniwersalnych zasad dotyczących opieki nad chorym może ułatwić jego rodzinie i bliskim codzienne funkcjonowanie.

Co możesz zrobić, aby pomóc osobie z chorobą afektywną dwubiegunową? 

• Skonsultuj się ze specjalistą prowadzącym leczenie bliskiej Ci osoby i dowiedz się, na czym polega istota choroby afektywnej dwubiegunowej i jakie są jej objawy. Dzięki temu w przyszłości łatwiej i szybciej rozpoznasz symptomy przepowiadające nawrót schorzenia. 
• Zachęcaj chorego do podjęcia leczenia oraz motywuj go do systematycznego przyjmowania leków i przestrzegania zaleceń lekarskich.  
• Zapewniaj chorego, że stan, w którym obecnie się znajduje, jest przejściowy i dzięki odpowiedniemu leczeniu ma on szansę odzyskać kontrolę nad swoim życiem. 
• Bądź blisko chorego i obserwuj jego zachowanie pod kątem wykrycia wczesnych objawów nawrotu choroby. 
• Motywuj chorego do prowadzenia zdrowego stylu życia (stały rytm dnia i nocy, dbanie o higienę snu, odpoczynek i właściwa dieta, aktywność fizyczna, unikanie alkoholu i substancji psychoaktywnych). 
• Bądź cierpliwy i wyrozumiały. Nie oceniaj i nie obwiniaj chorego za jego zachowanie. Jest ono wynikiem zaburzenia, a nie złej woli.  
• Nie mów choremu „weź się w garść”, „nie przesadzaj”, „jakbyś chciał, to byś mógł”, „wszystko będzie dobrze”. Te słowa nie wpłyną na zmianę jego zachowania, lecz zwiększą poczucie winy i niezrozumienia. 

Choroba afektywna dwubiegunowa jest poważnym zaburzeniem psychicznym. Odpowiednie leczenie pozwala na prowadzenie stabilnego życia. Ważne jest pozostawanie pod stałą opieką lekarza, bezwzględne przestrzeganie jego zaleceń oraz wsparcie rodziny i bliskich.

Przeczytaj również:
Zaburzenia schizoafektywne. Rozpoznanie i leczenie