Kategorie
Gemini.pl

Artykuły

X - Aurovitas Tributron
X - Nowości 2024
X - Solpharma
X - Hello Spring
X - Tydzień francuskich marek
X - Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej

Choroby pasożytnicze

Sortuj wg

Choroby pasożytnicze u człowieka – porady, objawy, leczenie, profilaktyka i przykłady 

Niektóre gatunki pierwotniaków, nicieni, płazińców oraz stawonogów mogą powodować choroby pasożytnicze człowieka. W profilaktyce parazytoz najważniejsza jest odpowiednia higiena osobista oraz zachowanie czystości w swoim otoczeniu. Ogromne znaczenie mają warunki sanitarne podczas przygotowywania posiłków oraz jakość wody, którą pijemy.   Czytaj więcej...

Choroby pasożytnicze – czym są? 

Choroby pasożytnicze, czyli parazytozy, stanowią poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie. Są wywoływane przez pasożyty z różnych grup taksonomicznych, przy czym większość chorób pasożytniczych człowieka jest spowodowana zarażeniem pierwotniakami, obleńcami (nicienie), płazińcami  oraz stawonogami.  

Ze względu na miejsce występowania pasożytów w naszym ciele wyróżniamy: 

  • pasożyty zewnętrzne, np. bytujące na powierzchni skóry, 
  • pasożyty wewnętrzne, które umiejscawiają się w narządach takich jak wątroba czy jelita.  

Dotychczas potwierdzono, że zakażenie ludzkimi pasożytami może obejmować: 

  • jelito cienkie i grube, 
  • wątrobę, 
  • mięśnie i stawy
  • płuca, 
  • skórę i włosy,  
  • krew, 
  • oczy, 
  • mózg. 

Pasożyty człowieka są odpowiedzialne za uszkodzenia narządów, osłabienie organizmu oraz wydzielanie szkodliwych substancji, które mogą powodować reakcje alergiczne, stany zapalne oraz inne zaburzenia, np. niedokrwistość. Należy zaznaczyć, że możliwe są także zakażenia o bezobjawowym przebiegu.  

Choroby pasożytnicze – przyczyny 

Pasożyt może wniknąć do organizmu człowieka w następujący sposób: 

  • drogą pokarmową wraz z jedzeniem lub zanieczyszczoną wodą, 
  • drogą powietrzną, np. poprzez wdychanie jaj pasożytów,  
  • przez nieprzestrzeganie warunków sanitarnych podczas przygotowania posiłków,  
  • poprzez skórę, np. ukąszenie owadów, 
  • możliwe są zakażenia płodu wewnątrz łona matki, np. pierwotniakiem Toxoplasma gondii
  • zakażeniu sprzyja brak odpowiedniej higieny, np. niemycie rąk przed posiłkiem lub po skorzystaniu z toalety, oblizywanie brudnych dłoni czy korzystanie z tych samych ręczników, 
  • możliwe są zakażenia za pośrednictwem zwierząt domowych, np. jeśli nie przeprowadzamy regularnie odrobaczania u swojego pupila,  
  • zakażeniom sprzyja obgryzanie paznokci, 
  • ostrożność powinniśmy zachować osoby w trakcie egzotycznych podróży, szczególnie do krajów o niskim poziomie warunków higieniczno-sanitarnych.  

Choroby pasożytnicze u człowieka – najczęstsze objawy 

Objawy zakażenia uzależnione są od gatunku pasożyta oraz od jego umiejscowienia się w organizmie. Symptomami, które powinny nas zaniepokoić, są: 

  • przewlekłe osłabienie organizmu,  
  • apatia i zmęczenie lub wręcz odwrotnie – nadmierna pobudliwość i rozdrażnienie, 
  • brak apetytu, 
  • zawroty i bóle głowy, 
  • nudności i ból brzucha, 
  • biegunki,  
  • zaburzenia snu, 
  • zaburzenia ze strony układu krążenia,  
  • kłopoty z pamięcią i koncentracją, 
  • swędzenie skóry i zmiany skórne,  
  • podwyższona temperatura, 
  • powiększenie węzłów chłonnych, 
  • kaszel.  

Jak często rozpoznawane są choroby pasożytnicze? 

Według dostępnych danych wyróżniamy około 300 gatunków pasożytów człowieka, z czego w Polsce występuje najczęściej kilkadziesiąt z nich. Na całym świecie aktualnie jest zarażonych co najmniej kilka miliardów ludzi, a co trzeci Europejczyk jest prawdopodobnie żywicielem przynajmniej jednego gatunku pasożyta.  

W Polsce najczęściej rozpoznawane jest zarażenie: 

  • owsikami,  
  • włosogłówką, 
  • glistą ludzką,  
  • lambliami.  

Choroby pasożytnicze – przykłady 

Choroby pasożytnicze mogą być wywołane przez pierwotniaki, obleńce, płazińce oraz stawonogi, które są najczęściej pasożytami zewnętrznymi.  

Do rozwoju parazytozy może dojść nie tylko poprzez inwazję samego pasożyta, ale też poprzez zarażenie jego jajami lub larwami.  

Przykłady chorób wywołanych przez pasożytnicze pierwotniaki: 

Toksoplazmoza 

Jest to choroba wywołana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii, który umiejscawia się wewnątrz komórek różnych tkanek człowieka. Do głównych objawów zaliczamy: 

  • gorączkę,  
  • bóle głowy,  
  • objawy zapalenia płuc i mięśnia sercowego,  
  • powiększenie węzłów chłonnych,  
  • powiększenie śledziony i wątroby,  
  • zapalenie opon mózgowych i mózgu.  

Zarażenie jest szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci (ryzyko wystąpienia niedorozwoju umysłowego) oraz dla kobiet w ciąży, u których może dojść do poronienia. W roku 2020 zgłoszono w Polsce 8 przypadków toksoplazmozy, przy czym rok wcześniej (2019) chorobę odnotowano u 14 pacjentów.  

Pełzakowica  

Choroba jest wywołana przez pierwotniaka Entamoeba histolytica (pełzak czerwonki), występującego przede wszystkim w klimacie tropikalnym i subtropikalnym. W przebiegu choroby występuje: 

  • gorączka,  
  • ból brzucha,  
  • obfite krwisto-śluzowe biegunki, 
  • uszkodzenia wątroby, śledziony i mózgu.  

Giardioza (lamblioza) 

Jest to choroba wywołana przez wielkouśćca jelitowego (Giardia intestinalis), który u ludzi występuje w postaci cyst i trofozoitów. Objawami giardiozy są najczęściej ból brzucha i biegunka. Obserwowane są zaburzenia trawienia i wchłaniania składników pokarmowych, co może prowadzić do niedożywienia i osłabienia organizmu. W zeszłym roku (2020) w Polsce zgłoszono 355 przypadków giardiozy, co stanowi dwukrotnie niższy wynik niż w roku poprzednim (rok 2019 – 784 przypadki). 

Przykłady chorób wywołanych przez nicienie i płazińce: 

Owsica 

Jest to choroba wywołana przez owsiki (Enterobius vermicularis), które bytują w jelicie grubym człowieka. Te niewielkie pasożyty są rozpowszechnione na całym świecie, przy czym szczególnie liczne zarażenia są obserwowane w klimacie umiarkowanym. Owsica jest często diagnozowana u dzieci, u których głównymi objawami są:  

  • swędzenie odbytu,  
  • moczenie nocne,  
  • nadpobudliwość,  
  • rozdrażnienie,  
  • kłopoty ze snem,  
  • brak apetytu, 
  • zmęczenie.  

W profilaktyce owsicy najważniejsze jest zachowanie właściwej higieny osobistej oraz odpowiednia czystość w miejscu zamieszkania i placówkach publicznych (np. w żłobkach i przedszkolach).  

Włosogłówczyca (trichurioza) 

Choroba jest efektem zarażenia włosogłówką ludzką (Trichuris trichiura), która pasożytuje w jelicie ślepym i grubym człowieka, powodując zaburzenia ze strony układu pokarmowego, krążenia i nerwowego. Obserwowane są takie objawy jak: 

  • ból brzucha i głowy,  
  • krwisto-śluzowa biegunka,  
  • rozdrażnienie,  
  • kłopoty ze snem,  
  • niedokrwistość.   

Glistnica 

Jest chorobą wywołaną przez glistę ludzką (Ascaris lumbricoides), która jest jednym z najbardziej powszechnych pasożytów człowieka na całym świecie. Glista bytuje w jelicie cienkim, ale ze względu na cykl życiowy, może uszkadzać także inne narządy, np. wątrobę lub płuca. Typowe objawy obejmują swędzenie skóry, pokrzywkę, obrzęk twarzy i rąk, kaszel, łzawienie oczu, kłopoty ze snem oraz nadpobudliwość.  

Włośnica (trichinelloza) 

Jest to choroba wywołana przez włośnia krętego (Trichinella spiralis). Do zarażenia dochodzi poprzez zjedzenie niedogotowanego mięsa, natomiast nie ma możliwości przeniesienia pasożyta poprzez kontakty z innymi ludźmi. Dojrzałe osobniki bytują w jelicie cienkim człowieka, gdzie samica rodzi larwy wędrujące wraz z krwią do mięśni. Tam ulegają one otorbieniu i tworzą cysty, które mogą ulegać zwapnieniu. Objawami włośnicy są: 

  • gorączka,  
  • ból brzucha i biegunka,  
  • bóle mięśniowe, 
  • obrzęk twarzy jako następstwo reakcji alergicznej.  

W zeszłym roku (2020) w Polsce zgłoszono 19 przypadków włośnicy, natomiast w roku 2019 odnotowano zaledwie 2 przypadki. 

Tasiemczyce  

Są to choroby wywołane przez tasiemce, które bytują w jelicie człowieka.   Wyróżniamy wiele gatunków tych pasożytów, np.: 

  • tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata),  
  • tasiemiec uzbrojony (T. solium),  
  • tasiemiec karłowaty (Hymenolepis nana), 
  • bruzdogłowiec szeroki (Diphyllobotrium latum), 
  • tasiemiec psi (Dipylidium caninum), 
  • tasiemiec szczurzy (Hymenolepis diminuta). 

U osób chorych występują: 

  • ból brzucha,  
  • nudności i wymioty,  
  • biegunki lub zaparcia,  
  • zaburzenia łaknienia,  
  • kłopoty ze snem,  
  • osłabienie,  
  • zmiany skórne (np. pokrzywka),  
  • zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego. 

Bąblowica 

Choroba jest spowodowana zarażeniem tasiemcem bąblowcowem (Echinococcus granulosus) oraz tasiemcem wielojamistym (E. multilocularis). Są to gatunki charakterystyczne dla psów, lisów i wilków, ale coraz częściej obecność larw pasożyta jest identyfikowana w ludzi. Pasożyt umiejscawia się w wątrobie, a rzadziej w płucach i mózgu, stanowiąc często śmiertelne zagrożenie dla swojego żywiciela. Dużym problemem jest fakt, że od momentu zarażenia do wystąpienia objawów może minąć nawet kilkanaście lat, co opóźnia zastosowanie odpowiedniego leczenia. W 2020 roku zgłoszono 18 przypadków bąblowicy w Polsce, przy czym rok wcześniej (2019) chorobę odnotowano u 70 pacjentów. 

Wągrzyca (cysticerkoza) 

Jest to choroba spowodowana larwami tasiemca uzbrojonego (Taenia solium). Do rozwoju wągrzycy dochodzi zazwyczaj przypadkowo poprzez spożycie zarażonego mięsa. Powinny nas zaniepokoić objawy takie jak: 

  • apatia i osłabienie,  
  • wymioty,  
  • ból głowy,  
  • zaburzenia widzenia, 
  • kłopoty z pamięcią. 

Przykłady pasożytniczych stawonogów 

Zwierzęta należące do stawonogów mogą być same pasożytami człowieka (np. pchły) lub stanowić wektor dla innych chorobotwórczych drobnoustrojów, np. kleszcze, które przenoszą m.in. boreliozę, anaplazmozę, babeszjozę, gorączkę Q czy kleszczowe zapalenie mózgu. 

Obrzeżek gołębień (Argas  reflexus) 

Nazywany jest inaczej kleszczem ptasim, gdyż bytuje w gniazdach niektórych gatunków ptaków (np. gołębi i jaskółek). Pasożyt powoduje bolesne ukłucia u ludzi, które wywołują swędzenie i obrzęk skóry. Często spotykane są reakcje alergiczne, włącznie z wystąpieniem wstrząsu anafilaktycznego. Obrzeżek jest wektorem wirusów powodujących kleszczowe zapalenie mózgu oraz gorączki Q, dlatego należy stosować odpowiednie działania profilaktyczne chroniące przed tym niebezpiecznym gatunkiem.  

Pchły (Ctenocephalides canis) 

Jest to pasożytniczy owad, który żywi się krwią i powoduje uciążliwe ukłucia na ciele człowieka. Pchły mogą powodować nie tylko reakcje alergiczne, ale są też przenosicielami innych pasożytniczych gatunków, np. tasiemca psiego.  

Wesz ludzka (Pediculus humanus) 

Jest odpowiedzialna za występowanie wszawicy, która może być szybko rozprzestrzeniona poprzez kontakt z osobą zarażoną lub używanie tych samych przedmiotów osobistych, np. grzebienia, odzieży czy ręcznika. Objawami jest silne swędzenie skóry głowy i całego ciała. Rozdrapywanie miejsca ukąszenia prowadzi do powstania ran, w których może rozwinąć się zakażenie bakteryjne. Wszy mogą dodatkowo przenosić groźne choroby, takie jak dur plamisty. Wszawica często występuje w dużych skupiskach ludzi, zwłaszcza u dzieci i młodzieży, które uczęszczają do żłobka, przedszkola lub szkoły.   

Świerzbowiec ludzki  (Sarcoptes scabiei)  

Jest to pasożytniczy gatunek należący do rzędu roztoczy (Acari). U ludzi wywołuje świerzb, którego objawami są zmiany skórne w postaci złuszczeń, pęcherzyków oraz kanalików ropotwórczych, często z żółto-brązowymi strupami. Osoba zarażona odczuwa swędzenie całego ciała, zwłaszcza po ogrzaniu skóry. Świerzbowiec jest gatunkiem kosmopolitycznym, którym można zarazić się bezpośrednio od osoby chorej.  

Choroby pasożytnicze – profilaktyka 

Aby uchronić się przed chorobami pasożytniczymi, należy: 

  • unikać żywności niewiadomego pochodzenia oraz pić wodę o odpowiedniej czystości,  
  • bezwzględnie myć owoce i warzywa przed spożyciem, 
  • często myć ręce, szczególnie przed przygotowaniem posiłków oraz po wizycie w toalecie, 
  • przestrzegać higieny osobistej, np. poprzez regularne mycie ciała i włosów, 
  • regularnie zmieniać bieliznę osobistą oraz pościel, która powinna być prana w wysokiej temperaturze, 
  • gruntownie sprzątać miejsce zamieszkania, ze szczególnym uwzględnieniem dywanów czy zagłębień w kanapach, 
  • regularnie wietrzyć pomieszczenia, 
  • systematycznie odrobaczać zwierzęta domowe oraz stosować środki przeciwpchelne, 
  • unikać kontaktu z dzikimi zwierzętami,  
  • kontrolować stan skóry i włosów, szczególnie u dzieci uczęszczających do żłobka, przedszkola lub szkoły, 
  • chronić piaskownice i place zabaw przed zanieczyszczeniem odchodami psów, kotów i innych zwierząt. 

Wszystkie niepokojące objawy powinny być skonsultowane z lekarzem, który zaleci odpowiednią diagnostykę i leczenie.  

Choroby pasożytnicze – diagnostyka i leczenie  

W diagnostyce chorób pasożytniczych wykorzystuje się najczęściej materiał biologiczny w postaci: 

  • kału lub wymazu z okolic odbytu, 
  • krwi, 
  • treści dwunastniczej, 
  • płynu mózgowo-rdzeniowego, 
  • fragmentu tkanki, np. po usunięciu zmian wywołanych pasożytami.  

W rozpoznaniu choroby pasożytniczej stosuje się następujące metody: 

  • analizę mikroskopową pobranego materiału (np. kału), 
  • wykonanie badania krwi (oznaczenie parametrów krwi, przeprowadzenie analiz biochemicznych),  
  • badanie treści dwunastniczej pobranej np. sondą dwunastniczą, 
  • techniki molekularne (np. PCR, Real Time PCR z użyciem barwników fluorescencyjnych lub sond), 
  • metody serologiczne w kierunku wykrycia w surowicy swoistych przeciwciał (IgG, IgM, IgA, IgE), 
  • badanie kału lub krwi na obecność antygenów pasożytów, 
  • hodowla pasożytów w warunkach in vitro
  • wykonanie diagnostyki obrazowej (USG, RTG, MRI).  

Leczenie odbywa się poprzez zastosowanie odpowiedniej farmakoterapii, np. podawanie albendazolu, metronidazolu, prazykwantelu lub pyrantelu. Często ważnym elementem leczenia jest włączenie diety niskowęglowodanowej. Choremu można także pomóc, podając środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, a w niektórych przypadkach możliwe jest zastosowanie kortykosteroidów. 

Źródła: 

  • Bilska-Zajac, E., Rozycki, M., Karamon, J., Sroka, J., & Cencek, T. (2019). Rola dochodzeń epidemiologicznych w aktualnej sytuacji epidemiologicznej włośnicy w Polsce. Życie Weterynaryjne, 94(06). 
  • Hadaś, E., & Derda, M. (2014). Pasożyty–zagrożenie nadal aktualne. Probl Hig Epidemiol, 95(1), 6-13. 
  • Korzeniewski, K. (2016). Choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego w Polsce. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 10, No. 1, pp. 10-18). 
  • Popielska, J., & Marczyńska, M. (2013). Zarażenia pasożytnicze przewodu pokarmowego. Standardy medyczne/Pediatria, 10, 474-479. 
  • https://www.gov.pl/web/zdrowie/objawy-i-rodzaje-wszawicy (data dostępu 20.03.2021). 
  • https://www.gov.pl/web/wsse-bydgoszcz/profilaktyka-chorob-pasozytniczych–owsica-wszawica-swierzb (data dostępu 20.03.2021). 
  • http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2020/INF_20_12B.pdf (data dostępu 20.03.2021).
Masz pytanie, szukasz porady?
Jeśli szukasz darmowej porady w zakresie zdrowia oraz przyjmowania leków lub suplementów diety, chętnie odpowiemy na Twoje pytanie.
Zapytaj farmaceutę