Czy reumatyzm to jedna choroba?

Zgodnie z podziałem ustalonym w 1983 roku przez ARA (American Rheumatism Association, obecnie American College of Rheumatology, w skrócie ACR) choroby reumatyczne dzieli się na 10 grup. Można jednak dokonać również innego podziału – na choroby niezapalne i zapalne oraz na schorzenia stawowe wtórne do innych procesów chorobowych toczących się w organizmie. 

Odchodząc od słownikowej definicji pojęcia reumatyzmu, uwzględniającej obecność stanu zapalnego, chciałabym odnieść się raczej do ogółu chorób reumatologicznych, co lepiej zobrazuje ich różnorodność i mnogość. Oto krótka prezentacja grup chorób, jakimi zajmuje się reumatologia.

Układowe choroby tkanki łącznej 

Jest to grupa obejmująca schorzenia, w których stan zapalny dotyczy stawów, ale również, zależnie od schorzenia, mięśni, narządów wewnętrznych, błon surowiczych, skóry, naczyń krwionośnych, a ponadto często towarzyszą mu zaburzenia hematologiczne. Choroby z tej grupy mają podłoże autoimmunologiczne. Należą do niej jednostki, takie jak:  

• reumatoidalne zapalenie stawów,  
• twardzina układowa,  
• toczeń rumieniowaty układowy,  
• zapalenie skórno-mięśniowe i wielomięśniowe,  
• zapalenia naczyń,  
• zespoły nakładania. 

Spondyloartropatie 

Jest to grupa zapaleń stawów, w których najczęściej zajęte są stawy kręgosłupa, stawy krzyżowo- biodrowe oraz duże stawy kończyn dolnych. Zapaleniu stawów towarzyszyć mogą zapalenia ścięgien i ich przyczepów oraz zmiany zapalne w innych tkankach i narządach, np. zapalenie błony naczyniowej oka. Do grupy tej zaliczamy: 

• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,  
• łuszczycowe zapalenie stawów,  
• reaktywne zapalenia stawów, 
• zapalenia stawów towarzyszące przewlekłym zapalnym chorobom jelit. 

Choroba zwyrodnieniowa stawów 

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszym schorzeniem stawów. Charakteryzuje się powstawaniem zmian patologicznych nie tylko w chrząstce stawowej, ale we wszystkich tkankach stawu. Prowadzi do występowania bólu i upośledzenia ruchomości zajętych stawów, niekiedy z towarzyszącym wysiękiem. Nie jest to schorzenie pierwotnie zapalne, jednak w wyniku zmian patologicznych może rozwinąć się wtórne zapalenie. 

Zapalenie stawów, pochewek ścięgien i kaletek maziowych towarzyszące zakażeniu 

Jest to grupa, w której znajdują się choroby powstające w wyniku bezpośredniego działania drobnoustrojów, takie jak bakteryjne, grzybicze czy pasożytnicze zapalenie stawów oraz zapalenia o charakterze odczynowym, będące wynikiem pośrednim infekcji, np. gorączka reumatyczna po infekcji paciorkowcem beta-hemolizujacym z grupy A.   

Choroby metaboliczne i gruczołów dokrewnych, którym towarzyszą choroby stawów 

W tej grupie znajdują się choroby ogólnoustrojowe, w których przebiegu dochodzi do powstawania zmian stawowych. Jest w niej na przykład dna moczanowa, w której w wyniku przewlekłej hiperurykemii, dochodzi do odkładania w płynie stawowym kryształów moczanu sodu, powodujących stan zapalny i destrukcję stawów. Są tu również choroby, takie jak hemofilia, w której przebiegu mogą występować krwawienia dostawowe, a także zaburzenia endokrynologiczne, mogące powodować wtórne zmiany stawowe – m.in. cukrzyca, choroby tarczycy, niedoczynność przytarczyc. 

Nowotwory 

W tej grupie znajdziemy nowotwory lite, zarówno łagodne, takie jak osteochondromatoza, jak i złośliwe, np. mięsaki czy przerzuty nowotworów innych lokalizacji. Są w niej również nowotwory hematologiczne, powodujące wtórne do zajęcia szpiku kostnego zmiany w układzie kostno- stawowym, np. białaczki czy chłoniaki. 

Zaburzenia nerwowo-naczyniowe 

W tej grupie znajdują się zespoły uciskowe, w których na skutek zmian patologicznych okolicznych tkanek dochodzi do ucisku na nerw. Spośród nich najbardziej znany jest zespół cieśni kanału nadgarstka. W tej grupie znajduje się również uszkodzenie stawu wtórne do zaburzeń jego unerwienia, zwane stawem Charcota. Do zaburzeń nerwowo naczyniowych zalicza się także zespół oraz chorobę Raynauda, charakteryzujące się epizodami skurczu naczyń krwionośnych, najczęściej rąk i stóp, wyzwalanym głównie przez zimno lub stres, w wyniku którego dochodzi do charakterystycznej, sekwencyjnej zmiany barwy palców. 

Choroby kości i chrząstek 

W tej grupie znajdują się choroby pierwotnie dotykające kości lub chrząstek stawowych. Najbardziej znaną i najczęstszą chorobą należącą do tej grupy jest osteoporoza. W jej przebiegu dochodzi do spadku gęstości kości, skutkującego zwiększeniem ryzyka złamań (w tym niskoenergetycznych), dotyczących najczęściej kręgów lędźwiowych kręgosłupa, szyjki kości udowej lub dalszej części przedramienia.

Do innych schorzeń z tej grupy należą np.:  

• osteoartropatia przerostowa,  
• choroba Pageta kości,  
• jałowa martwica kości,  
• chondroliza. 

Zmiany zapalne w obrębie tkanek miękkich 

Choroby znajdujące się w tej grupie przebiegają z zajęciem tkanek okołostawowych, a nie samych stawów. Zaliczamy tutaj schorzenia, takie jak zapalenia kaletek maziowych, zapalenia ścięgien oraz przyczepów ścięgnistych, fibromialgia (choroba przebiegająca z bólami mięśniowo-stawowymi oraz charakterystyczną bolesnością punktów uciskowych) czy zmiany lokalizujące się w obrębie krążków międzykręgowych. 

Różne zaburzenia, którym towarzyszą objawy ze strony stawów 

W tej grupie znajdziemy wszystkie pozostałe choroby, które nie zostały ujęte w jednej z dziewięciu powyższych grup, a w których przebiegu również mogą wystąpić zmiany stawowe.

Są to np.:  

• sarkoidoza,  
• przewlekłe zapalenia wątroby i choroby trzustki,  
• uszkodzenia pourazowe lub czynnościowe.   

Przeczytaj również:
Ciągłe uczucie zimna. Co może być powodem?