Egzema – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest egzema?

Egzema, zwana inaczej atopowym zapaleniem skóry czy wypryskiem atopowym, jest jedną z najczęściej występujących chorób alergicznych. Egzema nie jest chorobą zakaźną, a więc nie można się nią zarazić. Powoduje ją tworzący się w skórze stan zapalny. Osoby cierpiące na atopowe zapalenie skóry posiadają wrodzoną skłonność do alergii oraz nadmiernie suchej skóry, która nie jest wystarczającą zaporą przed przenikaniem drażniących substancji ze środowiska. Egzema może się rozwinąć już u kilkumiesięcznego dziecka i choć zwykle mija wraz z wiekiem, część osób będzie chorować na tę przypadłość do końca życia.

Egzema – objawy

Pierwsze objawy choroby mają postać drobnych grudek, szybko przekształcających się w pęcherzyki, które pękając, zlewają się w większe wykwity. Pod wpływem wtórnego zakażenia bakteriami ropnymi może się tworzyć na ich powierzchni wydzielina, która zasycha w postaci szarawożółtych strupków. Występuje przy tym obrzęk skóry i tkanki podskórnej, wyraźny zwłaszcza w wiotkich partiach skóry twarzy, szczególnie powiek, rąk oraz moszny.

Przy dłuższym trwaniu choroby obrzęk skóry ustępuje, ustaje także sączenie wydzieliny, nadżerki ulegają wygojeniu, natomiast na skórze zachodzą trwałe zmiany. Ulega ona przebarwieniu, rzadziej odbarwieniu, zgrubieniu i zmniejszeniu sprężystości. Dokuczliwym objawem towarzyszącym tym zmianom jest uporczywy, napadowy świąd.

AZS może dotyczyć także nóg. Wyprysk atopowy podudzi występuje najczęściej na tle żylaków i związanych z tym zaburzeń ukrwienia skóry kończyn dolnych, przejawiających się zazwyczaj powstawaniem owrzodzeń podudzi. Zwykle dochodzi u niego u ludzi starszych. Odznacza się wówczas długotrwałym, nawet długoletnim przebiegiem, w którym głównym objawem jest świąd i oporność na leczenie.

Egzema – przyczyny

Egzema kontaktowa stanowi odmianę atopowego zapalenia skóry, w którym zmiany chorobowe występują w miejscach bezpośredniego lub bliskiego kontaktu skóry z materiałem o właściwościach uczulających, czyli alergenem. Występuje najczęściej jako choroba zawodowa, wynikająca z pracy w kontakcie ze smarami, farbami, płynami i innymi produktami stosowanymi w przemyśle.

W codziennym życiu alergenami mogą być m.in.

• mydła, pasty do zębów, kosmetyki,
• leki,
• odzież, zwłaszcza z materiałów syntetycznych, 
• gumowe części odzieży,
• metalowe paski, przy zegarku itp.

Przy istniejącej nadwrażliwości organizmu na dany alergen kontakt z nim wywołuje objawy wyprysku.

Przy stałym kontakcie z alergenem objawy mogą się utrzymywać nawet przez wiele lat, z okresami poprawy lub przerwami. Tak długi czas trwania choroby wynika z tego, że AZS to choroba wynikająca z naszych genów. Organizm wykazuje nieprawidłową odpowiedź ze strony układu immunologicznego na nawet najmniejsze dawki alergenów.

Egzema – leczenie

W leczeniu egzemy kontaktowej podstawowe znaczenie ma wykrycie i wyłączenie czynników odgrywających rolę alergenów. W tym celu, oprócz informacji od chorego o okolicznościach, w jakich dochodzi do wystąpienia objawów, wykonywane są również testy alergiczne. Po eliminacji narażenia na kontakt z alergenem zazwyczaj aplikuje się leki przeciwalergiczne i/lub przeciwzapalne, oczywiście zgodnie z zaleceniami lekarza. Jednakże dermatolodzy zgodnie podkreślają, iż równie ważnym elementem leczenia powinna być odpowiednia pielęgnacja skóry specjalnie dobranymi do tego celu dermokosmetykami o właściwościach nawilżających. Kosmetyki te łagodzą nieprzyjemności wynikające z posiadania przesuszonej skóry, a także, dzięki zawartości lipidów, pomagają w regeneracji i wzmocnieniu zniszczonej bariery naskórkowej.

Kremy i maści zawierające kortykosteroidy sprzedawane bez recepty mogą ograniczyć rozprzestrzenianie się egzemy, jednakże nie można ich stosować zbyt często, ponieważ mogą spowodować ścieńczenie skóry lub jej inne uszkodzenia.

Takrolimus to dostępny na receptę środek immunosupresyjny, który obniża wrażliwość układu odpornościowego, zmniejszając tym samym stan zapalny. Takrolimus nie leczy egzemy, ale łagodzi jej objawy. Lekarz może przepisać go osobie z silną egzemą, z którą nie radzą sobie inne metody, tzn. środki zmiękczające, steroidy stosowane miejscowo lub ogólnie, antybiotyki czy naświetlanie promieniowaniem UV.

Jak pielęgnować swędzącą skórę?

• Do kąpieli dodaj zawiesinę mąki owsianej. Drobiny mąki unoszące się w wodzie przynoszą ulgę swędzącej skórze. W niektórych aptekach można kupić gotową zawiesinę, ale równie dobrze sprawdzi się umieszczenie garści płatków owsianych w torebce z gazy, z której strumień bieżącej wody wypłucze zawiesinę.
• Nie kąp się dłużej niż 10 minut – egzema lubi suchą skórę, a długie kąpiele usuwają warstwę ochronną zapobiegającą jej wysychaniu.
• Myj się ciepłą wodą, a nie gorącą, ponieważ ta ostatni łatwiej rozpuszcza i usuwa ze skóry lipidową ochronę.
• Po kąpieli nałóż na skórę gęsty krem nawilżający przeznaczony do skóry atopowej. Nie stosuj wodnych emulsji, oliwki dla niemowląt czy mocno aromatyzowanych kremów.

Czy można zapobiec wystąpieniu egzemy?

Jedyną metodą, która może zapobiec kolejnemu wystąpieniu atopowego zapalenia skóry, jest eliminacji kontaktu z alergenem lub innym czynnikiem go wywołującym. Toteż niezwykle ważna jest konsultacja z lekarzem i ustalenie przyczyny jej występowania.

Najczęściej zmiany na skórze są wywoływane przez alergeny:

• wziewne, 
• pokarmowe, 
• czynniki klimatyczne, 
• stres, 
• zmiany hormonalne, 
• dym papierosowy, 
• substancje drażniące,
• drobnoustroje. 

W zależności od rodzaju czynnika wywołującego strategia profilaktyki będzie różna. W jednym przypadku skuteczna będzie dieta eliminacyjna, w drugim natomiast unikanie używania konkretnych detergentów, zaś w jeszcze innym dobór tkanin noszonych ubrań, tak aby były one naturalne.

Egzema to choroba, która dotyczy coraz większej liczby osób i jest dość trudna w leczeniu. Pamiętajmy, że w terapii AZS, oprócz stosowania przepisanych przez lekarza leków, istotną rolę odgrywa właściwa pielęgnacja skóry, czyli jej odpowiednie oczyszczanie i nawilżanie.