Erytrocyty – jak interpretować wyniki morfologii krwi?

Właściwości erytrocytów

Erytrocyty pobierają tlen w płucach, skąd transportują go do całego organizmu (wyjątkiem jest rogówka gałki ocznej zaopatrywana przez tlen rozpuszczony we łzach). Umożliwia im to białko – hemoglobina, posiadająca zdolność do nietrwałego wiązania tlenu. Na odłączanie tlenu od hemoglobiny wpływają produkty oddychania komórkowego, dlatego w największym stopniu zaopatrywane są pracujące tkanki.

Istnieje wiele chorób objawiających się zaburzeniami ilości bądź budowy czerwonych krwinek. Stąd też badanie morfologii krwi, służące m.in. do kontroli układu czerwonokrwinkowego, jest jednym z podstawowych badań wykonywanych nie tylko przez lekarza pierwszego kontaktu, ale również na większości oddziałów szpitalnych.

Morfologia krwi – elementy badania dotyczące układu czerwonokrwinkowego

Morfologia krwi to badanie oceniające elementy morfotyczne (gr. morphḗ – kształt). Dotyczy ono trzech głównych grup komórek krwi:

• krwinek czerwonych (erytrocytów),
• krwinek białych (leukocytów)
• płytek krwi (trombocytów).

Jakie są zatem prawidłowe normy wszystkich elementów krwi?

Hematokryt (Ht, Hct, HCT)

Hematokryt to stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi. Normy wynoszą:

• 37-47% – dla kobiet
• 40-54% – dla mężczyzn
• 35-70% – dla noworodków

Obniżony hematokryt może być spowodowany przez:

Zmniejszenie ilości erytrocytów

Przyczyny obniżonego hematokrytu:

• ostra lub przewlekła utrata krwi,
• nadmierne niszczenie czerwonych krwinek,
• przewodnienie,
• ciąża,
• choroby przewlekłe,
• choroby szpiku.

Zmniejszenie objętości erytrocytów

Przyczyny: niedobór żelaza lub choroby przewlekłe.

Zwiększenie objętości krwi (prawidłowa liczba krwinek czerwonych zajmuje mniej % objętości krwi pełnej).

Przyczyny zwiększonej objętości krwi:

• niewydolność nerek,
• niedoczynność kory nadnerczy,
• nadmierna podaż płynów (w szpitalu lub np. wskutek zwiększonego pragnienia po zażyciu MDMA).

Zwiększenie hematokrytu powodują:

Zwiększenie ilości erytrocytów

Przyczyny zwiększenia hematokrytu:

• przebywanie na wysokościach, gdzie stężenie tlenu jest mniejsze,
• czerwienica prawdziwa,
• choroby płuc,
• nowotwory nerek powodujące wydzielanie erytropoetyny,
• przyjmowanie erytropoetyny w ramach dopingu (sport).

Odwodnienie

Możemy wyróżnić kilka przyczyn odwodnienia, należą do nich:

• choroby nerek,
• niewydolność wątroby,
• oparzenia,
• duża utrata wody podczas pocenia się (np. podczas upałów),
• moczówka prosta,
• biegunki,
• wymioty.

Ilość czerwonych krwinek (RBC, rbc – Red Blood Cell Count)

• 4,2 – 5,4 mln/ul dla mężczyzn
• 3,5 – 5,2 mln/ul dla kobiet

Przyczyny zmniejszenia i zwiększenia ilości czerwonych krwinek są takie same, jak w przypadku hematokrytu.

Hemoglobina (Hgb, HGB, Hb)

• 14-18 g/dl (8,7-11,2 mmol/l) – mężczyźni
• 12-16 g/dl (7,5-9,9 mmol/l) – kobiety
• 11-14 g/dl (6,9-8,8 mmol/l) – kobiety ciężarne

Obniżenie stężenia hemoglobiny wywołują zazwyczaj te same czynniki, które zostały wymienione przy hematokrycie.

Średnia objętość krwinki czerwonej (MCV – Mean Corpuscular volume)

Norma: 82-92 fl dla obu płci

Makrocytoza: >100 fl

Przyczyny:

• niedobór witaminy B12,
• niedobór kwasu foliowego,
• alkoholizm.

Mikrocytoza: <70 fl

Przyczyny:

• niedobór żelaza,
• talasemia,
• anemia syderoblastyczna,
• choroby przewlekłe.

Średnia masa hemoglobiny w krwince (MCH – mean corpuscular haemoglobin)

Norma: 27-31 pg dla obu płci

Zmniejszenie – niedobór żelaza, talasemia

Zwiększenie – sferocytoza

Średnie stężenie hemoglobiny w erytrocytach (MCHC – mean cell haemoglobin concentration)

Norma: 32-36 g/dl

Zwiększenie – sferocytoza, odwodnienie

Zmniejszenie – przewodnienie, niedobory żelaza, choroby przewlekłe

Diagnostyka niedokrwistości

Choroby objawiające się niedoborami w wymienionych wyżej parametrach można łącznie nazwać niedokrwistościami czyli anemią. Warto pamiętać, że niewielkie odstępstwa od norm są dopuszczalne. Jeśli jednak występują objawy kliniczne anemii, konieczne jest pogłębienie diagnostyki.

Diagnostyka różnicowa przyczyn niedokrwistości jest trudna, dlatego poza morfologią zleca się też bardziej specyficzne badania, takie jak:

• retikulocyty,
• ferrytyna,
• transferryna,
• rozpuszczalny receptor dla transferryny,
• bilirubina,
• dehydrogenaza mleczanowa,
• obecność przeciwciał przeciwko krwinkom,
• gastroskopia i kolonoskopia,
• test wchłaniania żelaza.

Ogólne objawy kliniczne niedokrwistości obejmują:

• zmęczenie,
• senność,
• bladość błon śluzowych (jama ustna i spojówki),
• łamliwość paznokci,
• zajady w kącikach ust,
• wypadanie i łamliwość włosów,
• drażliwość,
• problemy ze skupieniem.

Jak widać, badanie morfologii krwi może pomóc w wykryciu niedoborów żelaza oraz wielu chorób. Warto więc wykonywać je regularnie i w przypadku odchyleń od normy, skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu.