HDL – czym jest dobry cholesterol?

HDL (High-density lipoprotein) jest to frakcja cholesterolu o wysokiej gęstości, ale małej wielkości. Cząsteczka HDL to kulista micela składająca się z rdzenia zbudowanego z lipidów, które zawierają estry cholesterolu i triglicerydy. Otacza je powłoka z cholesterolu, fosfolipidów i apolipopotein. Synteza tych cząsteczek zachodzi w wątrobie i jelitach. 

Badanie poziomu cholesterolu (HDL) we krwi 

Do określenia poziomu lipidów służy badanie krwi. Profil lipidowy zwykle bada się na czczo, a ostatni posiłek powinno się zjeść na 14 godzin przed badaniem. Badanie pozwala zmierzyć całkowity poziom cholesterolu, jego dwie frakcje: HDL i LDL oraz trójglicerydy. Poziom lipidów we krwi to kwestia osobnicza, normy przy istnieniu innych chorób mogą być różne.  

Cholesterol we krwi – normy 

Normy dla zdrowych pacjentów wynoszą: 

• cholesterol całkowity: 190 mg/dl, 
• frakcja LDL: 115 mg/dl, 
• frakcja HDL dla mężczyzn: 40 mg/dl, 
• frakcja HDL dla kobiet: 45 mg/dl, 
• trójglicerydy: mniej niż 150 mg/dl. 

Zbyt niski pozom HDL może prowadzić do rozwoju chorób takich jak: 

• choroba wieńcowa,  
• nadciśnienie tętnicze,  
• udar mózgu,  
• niedokrwienie nerek i kończyn dolnych,  
• zespół metaboliczny.  

Niski poziom może być spowodowany paleniem papierosów, otyłością brzuszną czy cukrzycą. Może on mieć także podłoże genetyczne, wynikać z deficytu Apo-lipoproteiny A czy choroby Tangiera.  

Jak podwyższyć poziom cholesterolu HDL? 

Aby podwyższyć poziom HDL, należy zacząć od terapii niefarmakologicznej i stosować się do poniższych zasad.  

Zmiana sposobu żywienia 

Zaleca się zmniejszenie kaloryczności przyjmowanych posiłków, zmianę tłuszczów zwierzęcych na roślinne, większą podaż błonnika i węglowodanów złożonych. Zawartość cholesterolu powinno się ograniczyć do 300 mg na dzień. Wprowadzając zdrowszą dietę, poziom HDL może wzrosnąć o około 5%. 

Aktywność fizyczna 

Dzięki zwiększeniu aktywności dochodzi do spadku masy ciała, przez co poziom HDL może podnieść się nawet o 5%. Wysiłek fizyczny powinien być regularny (30 minut dziennie, 5 razy w tygodniu).  

Rezygnacja z wyrobów tytoniowych 

Zawarta w dymie tytoniowym akroleina oddziałuje na apo lipoproteinę A, zmieniając jej strukturę. HDL traci wówczas swoją zdolność do przenoszenia nadmiaru cholesterolu do wątroby.  

Spożywanie alkoholu 

Nadmierne spożycie alkoholu (powyżej 30-40 g na dzień) może przyczyniać się do obniżenia poziomu HDL. Zaleca się nieprzekraczanie tej normy w celu utrzymania odpowiedniego lipidogramu.  

Leczenie farmakologiczne wprowadza się, jeśli zmiana nawyków nie przyniosła pozytywnych efektów. Lekami wykorzystywanymi w terapii są: 

• statyny – blokują enzym odpowiedzialny za syntezę cholesterolu. W wyniku zmniejszonej ilości cholesterolu zmniejsza się także ilość LDL, a podwyższa się poziom HDL, 
• żywice jonowymienne – hamują wchłanianie kwasów żółciowych w jelitach i zwiększają ich ilość wydalaną z kałem. Aby uzupełnić ten brak, cholesterol przekształca się do kwasów żółciowych i tym samym zmniejsza się jego ilość. Obniżenie poziomu cholesterolu obserwuje się po około miesiącu stosowania preparatu, jego efekt zanika także po odstawieniu leku.  

• pochodne kwasu fibrowego – działają poprzez łączenie się z receptorami jądrowymi PPAR-α, przez co hamują aktywność genów odpowiedzialnych za metabolizm lipoprotein. Dzięki temu zmniejszają ilość cholesterolu oraz frakcji o małej gęstości LDL, a podwyższają ilość frakcji HDL. 
• kwas nikotynowy – hamuje rozpad tkanki tłuszczowej, przez co nie powstają wolne kwasy tłuszczowe, które w wątrobie są przekształcane do trójglicerydów. Dzięki temu zmniejszają stężenie cholesterolu. 
• ezetimib – w jelicie wiąże się z rąbkiem szczoteczkowym, hamując tym samym wchłanianie cholesterolu.  

Wpływ leków na stężenie HDL został przedstawiony w poniższej tabeli. 

Przeczytaj również:
Jak obniżyć cholesterol?

Źródła: 

• Kuliszkiewicz-Janus M., Biologia lipoproteiny HDL i jej przeciwmiażdżycowe działanie, 2006. 
• Kosiński P., Dobrowolski P., Filipiak K., Współczesne farmakologiczne możliwości zwiększania stężeń cholesterolu frakcji HDL, 2008. 
• High Density Lipoprotein, Heart UK The Cholesterol Charity.