Kategorie
Gemini.pl

Artykuły

X - Aurovitas Tributron
X - Nowości 2024
X - Solpharma
X - Hello Spring
X - Tydzień francuskich marek
X - Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej

Higiena osobista

Sortuj wg

Higiena osobista – co to jest? Rodzaje, zasady higieny i podstawowe nawyki

Higiena osobista nie tylko umożliwia nam dbanie o ciało. Prawidłowa pielęgnacja jest bardzo ważnym elementem profilaktyki zdrowotnej. Przestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej może uchronić nas przed wieloma chorobami. Czytaj więcej...

Co to jest higiena osobista?  

Termin higiena pochodzi od greckiego słowa „hygieinos”, co oznacza zdrowie. Choć większości osób higiena kojarzy się głównie z dbaniem o czystość ciała, medyczna definicja higieny jest znacznie szersza. Higiena jako dział medycyny zajmuje się badaniem wpływu różnorodnych czynników zewnętrznych na zdrowie człowieka. Higiena osobista natomiast obejmuje wszelkie praktyki podejmowane indywidualnie przez daną jednostkę mające na celu zachowanie zdrowia fizycznego i psychicznego. Działania te mają chronić przed rozwojem choroby, powstawaniem urazów i zapewniać utrzymanie jak najlepszej kondycji fizycznej i psychicznej człowieka. 

Rodzaje higieny osobistej 

Higiena osobista obejmuje dbałość o całe ciało, jednak ze względu na specyfikę podejmowanych praktyk pielęgnacyjnych możemy wyróżnić kilka rodzajów higieny.

Higiena skóry

Skóra to największy narząd naszego ciała. Chroni nas przed działaniem niekorzystnych warunków zewnętrznych (niska i wysoka temperatura, promieniowanie, środki chemiczne) i przed wnikaniem patogenów, produkuje także witaminę D, pełni funkcję czuciową, wydzielniczą i reguluje ciepłotę ciała. Podstawą jej pielęgnacji powinno być codzienne dokładne oczyszczanie i nawilżanie. Mycie skóry ma na celu usunięcie gromadzących się zanieczyszczeń, na które składają się kurz, pył, bakterie, łój, pot i złuszczony naskórek. Ich nadmiar negatywnie wpływa na skórę, zaburzając jej funkcjonowanie, a bakterie rozkładające wydzieliny skóry odpowiadają za nieprzyjemny zapach brudnego ciała. Ciepła, wieczorna kąpiel oprócz oczyszczenia skóry doskonale odpręża i pozytywnie wpływa na jakość snu. Woda do mycia nie powinna być zbyt gorąca – najlepsza jest woda o temperaturze zbliżonej do ciepłoty ciała (30-40°C). Osoby ze skórą wrażliwą i alergicy powinni zwracać uwagę na skład mydeł i płynów myjących, unikając produktów zawierających środki pieniące, barwniki, kompozycje zapachowe i duże ilości konserwantów. Ręce należy myć za pomocą bieżącej wody i mydła wiele razy w ciągu dnia, ponieważ są szczególnie podatne na zabrudzenia i mogą mieć styczność z wieloma patogenami. W pielęgnacji skóry ważną rolę odgrywa również jej nawilżanie. Nanoszenie kremów i emulsji nawilżających jest szczególnie potrzebne osobom cierpiącym na atopowe zapalenie skóry, ludziom w wieku dojrzałym oraz wszystkim, którzy są narażeni na chlorowaną wodę i przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach. Dbając o skórę, należy zapewnić jej ochronę przed otarciami, odparzeniami i uciskiem oraz przed nadmierną wilgocią i wysoką lub zbyt niską temperaturą. Latem należy stosować kremy z filtrem UV, aby zapobiec oparzeniom słonecznym, które zwiększają ryzyko przedwczesnego starzenia się skóry i rozwoju nowotworów (np. czerniak); 

Higiena intymna

Okolice intymne mają styczność z bakteriami kałowymi, co naraża delikatne narządy rodne na wystąpienie infekcji, dlatego ich codzienne mycie jest koniecznością. Na zakażenia grzybicze i bakteryjne szczególnie podatne są kobiety ze względu na anatomiczną bliskość pochwy, ujścia cewki moczowej i odbytu. Mycie okolic intymnych delikatnym środkiem o odpowiednim pH powinno odbywać się raz lub dwa razy dziennie. Zbyt częste podmywanie okolic intymnych z użyciem środków myjących nie jest zalecane, ponieważ usuwają one naturalną wydzielinę pochwy, która chroni przed rozwojem infekcji. Podczas mycia najlepiej używać czystej dłoni. Niedosuszane myjki i gąbki mogą być siedliskiem potencjalnie chorobotwórczych bakterii. Ruchy wykonujemy zawsze w kierunku od pochwy do odbytu, aby nie przenosić drobnoustrojów na wrażliwe narządy. Pochwa ma zdolność do samooczyszczania się, dlatego nie myjemy jej wnętrza. W zachowaniu higieny okolic intymnych pomaga noszenie bawełnianej, „oddychającej” bielizny, którą należy zmieniać codziennie. Stringi oraz obcisłe majtki wykonane z syntetycznych materiałów mogą podrażniać skórę i stwarzać warunki do rozwoju infekcji. W czasie miesiączki można podmywać się częściej, ponieważ krew stanowi pożywkę dla bakterii. Podpaski i tampony należy zmieniać regularnie, maksymalnie co 4 godziny; 

Higiena włosów i skóry głowy

Obejmuje przede wszystkim regularne mycie włosów oraz ich codzienne czesanie. Zalecana częstotliwość mycia głowy zależy od rodzaju włosów. Włosy normalne należy myć przynajmniej 2 razy w tygodniu. Jeśli włosy są suche i zniszczone, wymagają zastosowania odpowiedniego szamponu i odżywki o właściwościach regenerujących. Włosy z tendencją do nadmiernego przetłuszczania się mogą potrzebować częstszego mycia i zastosowania specjalnych preparatów redukujących wydzielanie sebum. Przetłuszczające się włosy należy myć ciepłą (nie gorącą) wodą, a przed rozprowadzeniem szamponu powinno się go rozcieńczyć w dłoniach z odrobiną wody. Aby lepiej oczyścić skórę głowy z zanieczyszczeń i łoju, kosmetyk dobrze jest nakładać dwukrotnie, za każdym razem dokładnie go spłukując. Podczas odsączania włosów z nadmiaru wody nie należy ich intensywnie pocierać ręcznikiem, a podczas suszenia suszarką nie powinno się używać gorącego strumienia. Najlepiej delikatnie odcisnąć nadmiar wody ręcznikiem, a następnie pozostawić włosy do naturalnego wyschnięcia lub użyć chłodniejszego strumienia suszarki. Dbanie o higienę włosów wymaga także codziennego czesania. Wybór rodzaju szczotki lub grzebienia zależy od specyfiki włosów. Szczotki dobrze sprawdzą się w pielęgnacji dłuższych włosów, a grzebień będzie przydatny dla osób z krótkimi włosami lub podczas rozczesywania kręconych pasm. Jeśli długowłose osoby w ciągu dnia spinają włosy w kucyka lub koka, przed snem powinny je zapleść w luźny warkocz, dzięki czemu unikną ich splątania i mechanicznych uszkodzeń, a cebulki włosów lepiej się zregenerują.

Higiena osobista mężczyzn obejmuje także golenie zarostu. Właściwe nawyki podczas tej czynności pozwolą ograniczyć ryzyko podrażnień, które według amerykańskich badań dotykają aż 78% mężczyzn. Problem ten narasta wraz ze wzrostem częstotliwości golenia. Czynność ta wykonywana codziennie lub częściej zwiększa ryzyko zakażeń bakteryjnych skóry i mieszków włosowych. Z medycznego punktu widzenia najzdrowsze jest golenie kilkudniowego zarostu. Do golenia należy używać czystej i ostrej maszynki. Skóra powinna być uprzednio zwilżona wodą i pokryta specjalnym żelem lub pianką do golenia. Zarost powinno się golić w kierunku zgodnym ze wzrostem włosków (nie pod włos), unikając wielokrotnego przesuwania maszynki w tym samym miejscu. Po zakończeniu golenia na oczyszczoną i osuszoną skórę powinno się nanieść balsam lub krem, który złagodzi ewentualne podrażnienia; 

Higiena paznokci i stóp

Podczas codziennego mycia nie można pominąć paznokci, których prawidłowa higiena wymaga oddzielnych czynności. Do czyszczenia paznokci przeznaczone są specjalne szczoteczki, które usuwają brud zarówno z ich powierzchni, jak i ten zgromadzony pod płytką paznokciową. Do mycia należy używać wody z mydłem. Paznokcie należy regularnie obcinać, jednak nie za krótko i bez wycinania kątów paznokcia. Piłowanie paznokci najlepiej przeprowadzić przy pomocy pilnika szklanego. Wszystkie przybory do manicure (nożyczki, obcinacz, pilnik) powinny być czyste. W czasie wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych może dojść do mikrouszkodzeń skóry, a wtedy zabrudzone narzędzia mogą stać się źródłem zakażenia. Wysoce niehigienicznym nawykiem, z którym należy walczyć, jest obgryzanie paznokci nazywane fachowo onychofagią. Ponieważ pod paznokciami (zwłaszcza dłuższymi) gromadzą się drobnoustroje, bezpośredni kontakt z ustami zwiększa ryzyko złapania infekcji. Wielu specjalistów zaleca, aby w dobie szerzącej się pandemii profilaktycznie przycinać paznokcie na krótko i zrezygnować z noszenia sztucznie przedłużanych paznokci. Paznokcie u stóp należy obcinać na prosto, bez zaokrąglania bocznych krawędzi. Nadmierne ich przycinanie może spowodować wrastanie paznokci. Nie wolno wprowadzać ostrego końca nożyczek ani pilnika między paznokieć a otaczającą go skórę. Nawet niewielkie zranienia mogą stać się przyczyną zakażenia. Dbając o codzienną higienę stóp, należy starannie myć przestrzenie międzypalcowe, pamiętając o dokładnym osuszaniu. Ważną rolę odgrywa także właściwy dobór obuwia, które nie może być zbyt ciasne. Ucisk powoduje deformację płytki paznokciowej, uszkodzenie tkanek miękkich i stan zapalny, co zwiększa podatność na infekcje grzybicze i bakteryjne. Należy pamiętać, że dzieciom nie należy kupować butów „na wyrost”, gdyż obijające się w zbyt dużej przestrzeni palce są narażone na urazy mechaniczne. Buty powinny być wykonane z oddychających materiałów, aby stopy nie przebywały w wilgotnym środowisku wynikającym z nadmiernego pocenia; 

Higiena jamy ustnej

Właściwa higiena jamy ustnej chroni przede wszystkim przed rozwojem próchnicy i chorób przyzębia. Regularne mycie zębów z uwzględnieniem języka zapobiega także powstawaniu nieprzyjemnego zapachu z ust. Zęby powinno się myć przynajmniej dwa razy dziennie, a najlepiej po każdym posiłku. Szczoteczkę należy wymieniać co 2-3 miesiące lub częściej, a dwa razy do roku odbywać profilaktyczne wizyty u dentysty. W profilaktyce chorób zębów ważną rolę odgrywa także dieta. Nadmiar cukrów prostych, słodkie napoje i częste podjadanie między posiłkami sprzyja rozwojowi próchnicy. Dobrym zwyczajem jest używanie nici dentystycznej. Usunie ona resztki pokarmu zalegające w szczelinach pomiędzy zębami, które są nieosiągalne dla zwykłej szczoteczki. Warto pamiętać, że w Polsce w ramach świadczenia NFZ wszystkie osoby mogą raz do roku skorzystać z bezpłatnego zabiegu oczyszczania (tzw. scaling) i polerowania (polishing) zębów. Jest to zabieg profilaktyczny mający na celu usunięcie kamienia nazębnego i biofilmu bakteryjnego odkładającego się na zębach; 

Higiena uszu

Codzienna higiena uszu powinna sprowadzać się do mycia małżowin usznych ciepłą wodą z mydłem oraz usuwania nadmiaru woskowiny, która wydostała się na zewnątrz kanału słuchowego. Można do tego użyć bawełnianego płatka kosmetycznego, własnego palca lub patyczka kosmetycznego, ale uważając, aby nie wprowadzać go w głąb przewodu słuchowego. Wkładanie patyczka do ucha może doprowadzić do mikrourazów, pozostawienia ciała obcego w przewodzie słuchowym (np. drobinki waty) i powstania czopu woskowinowego, który może być przyczyną wielu dolegliwości (np. niedosłuch, szumy uszne, ból). Gdy dojdzie do wytworzenia czopu, jego usunięcie wymaga zastosowania specjalnych preparatów do czyszczenia uszu (krople, aerozole, ampułki), które upłynniają wydzielinę, ułatwiając jej usuwanie. Jeśli mimo użycia środków dostępnych bez recepty czop woskowinowy nadal zalega, powodując nieprzyjemne dolegliwości, należy udać się do lekarza, który wykona irygację ucha lub mechanicznie usunie czop. 

Podstawowe zasady higieny osobistej 

Dbając o higienę osobistą, należy pamiętać zwłaszcza o: 

  • częstym myciu rąk – na zwilżone bieżącą wodą dłonie nakładamy mydło, a następnie przez minimum 30 sekund myjemy ręce, uwzględniając zarówno wierzch, jak i wnętrze dłoni, wszystkie palce i przestrzenie między nimi oraz nadgarstki. Dłonie należy myć jak najczęściej, a koniecznie po przyjściu do domu z podwórka, ze sklepu, szkoły, pracy, po podróży komunikacją miejską, skorzystaniu z toalety, zabawie ze zwierzęciem, kontakcie z osobą chorą, przed przygotowywaniem posiłku i przed jedzeniem; 
  • myciu zębów po każdym posiłku – a przynajmniej dwa razy dziennie (rano po śniadaniu oraz wieczorem przed snem); 
  • codziennej kąpieli, a zwłaszcza myciu okolic intymnych; 
  • regularnym oczyszczaniu uszu z woskowiny; 
  • niepożyczaniu ani nieużywaniu cudzych przedmiotów osobistych, takich jak grzebień, ręcznik, gąbka do mycia, kosmetyki, obcinacz do paznokci, golarka, buty itp.; 
  • codziennej zmianie bielizny na czystą, wymianie piżamy raz na 3 dni i częstej zmianie odzieży. Ubranie powinno być dostosowane do panujących warunków pogodowych – w lecie wybierajmy przewiewne, lekkie materiały, a zimą odzież powinna zapewniać odpowiedni komfort termiczny. Należy unikać zarówno przegrzewania ciała, jak i wychłodzenia; 
  • praniu i wymianie pościeli co tydzień. Pranie pościeli bawełnianej w temperaturze co najmniej 60°C pozwoli na wyeliminowanie bakterii, grzybów i roztoczy; 
  • częstej wymianie ręczników na czyste – ręczniki, którymi wycieramy twarz i ręce powinno zmieniać się codziennie, a ręczniki kąpielowe raz na trzy dni. Po każdym użyciu mokry ręcznik należy rozwiesić w taki sposób, aby umożliwić mu całkowite wyschnięcie do następnej kąpieli. Na wilgotnym materiale łatwo mnożą się bakterie i grzyby; 
  • codzienne wietrzenie mieszkania rano i wieczorem. 

Podstawowe nawyki higieniczne 

Nawyki higieniczne są ważnym elementem zachowań prozdrowotnych, które są kształtowane już od najmłodszych lat życia. Dzieci uczą się od rodziców rutynowego wykonywania określonych czynności higienicznych, dzięki czemu również w przyszłości przestrzegają wyuczonych zasad higieny.  

Do podstawowych nawyków higienicznych zaliczamy: 

  • wielokrotne mycie rąk każdego dnia z użyciem mydła i bieżącej wody; 
  • codzienny prysznic lub kąpiel; 
  • codzienną zmianę bielizny, skarpet i rajstop; 
  • mycie zębów rano i wieczorem; 
  • regularne przycinanie i czyszczenie paznokci; 
  • mycie włosów przynajmniej 2 razy w tygodniu i codzienne ich rozczesywanie; 
  • oczyszczanie uszu z zalegającej woskowiny. 

Higiena osobista ogranicza ryzyko rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych i pasożytniczych. Oprócz profilaktyki wielu schorzeń dbałość o higienę wywiera pozytywny wpływ na nastrój i samoocenę. 

Źródła: 

  • Aiello A. F., Larson E. L., Sedlak R., Hidden heroes of the health revolution Sanitation and personal hygiene, Am J Infect Control, 2008. 
  • Aleksiejczuk A., Niczyporuk W., Arziajewa A., Jankowska K., Wasilewska I., Ocena higieny i pielęgnacji skóry wśród współczesnych młodych mężczyzn, Probl Hig Epidemiol,  2019. 
  • Czerniuk M. R., Zły stan higieny jamy ustnej jako ognisko infekcji – jak postępować z pacjentem obciążonym nie tylko kardiologicznie?, Kardiologia po Dyplomie, 2009. 
  • Grono M., Mrozowska M., Salczyńska A., Sroka A., Woźnicka B., Zaborowska A., Wstęp do kosmetyki, Wstęp do kosmetyki, Wyd. Nowa Era, 2014. 
  • Nijakowski K., Nawyki higieniczne związane z jamą ustną u dzieci szkoły podstawowej – badanie ankietowe, Probl Hig Epidemiol,  2015. 
  • Sybilski A. J., Skóra – najważniejszy narząd naszego ciała. dbajmy o nią!, Pediatr Med Rodz, 2012. 
  • Turabelidze G., Lin M., Wolkoff B., Dodson D., Glabach S., Zhu B. P., Personal Hygiene and Methicillin-resistant Staphylococcus aureus Infection, Emerg Infect Dis., 2006. 
  • Woźniak M., Brukwicka I., Kopański Z., Kollár R., Kollárová M., Bajger B.,  Zdrowie i kultura zdrowotna, Journal of Clinical Healthcare, 2015. 
  • Załęska-Żylka I., Higiena stóp w profilaktyce unguis incarnatus, Probl Hig Epidemiol,  2009. 
Masz pytanie, szukasz porady?
Jeśli szukasz darmowej porady w zakresie zdrowia oraz przyjmowania leków lub suplementów diety, chętnie odpowiemy na Twoje pytanie.
Zapytaj farmaceutę