Jak nikotyna i dym papierosowy wpływają na nasz organizm?

Układ sercowo-naczyniowy 

Główny kardiowaskularny efekt nikotyny to pobudzenie współczulnego układu nerwowego poprzez chemoreceptory obwodowe, końcowe partie rdzenia kręgowego i bezpośrednie działanie na pień mózgu. Mechanizm obwodowy obejmuje uwalnianie katecholamin z nadnerczy i bezpośrednio z zakończeń nerwowych. Nikotyna stymuluje również uwalnianie neurotransmiterów, w tym adrenaliny, noradrenaliny, dopaminy, acetylocholiny, serotoniny, wazopresyny, glutaminianu i tlenku azotu. Część z nich wywiera wpływ na naczynia krwionośne. Produkty spalania tytoniu (metale ciężkie, policykliczne węglowodory aromatyczne, wolne rodniki itp.) przyczyniają się do powstania stanu zapalnego, uszkodzeń śródbłonka, aktywacji płytek i utleniania cholesterolu LDL. 

Te mechanizmy przyczyniają się do zwiększonego ryzyka rozwoju: 

• miażdżycy tętnic,  
• dławicy piersiowej,  
• ostrego zespołu wieńcowego,  
• zakrzepicy,  
• zawału serca.  

U palaczy obserwuje się zwiększoną pracę mięśnia sercowego, zwężenie tętnic wieńcowych ze zmniejszonym przepływem wieńcowym, stan zwiększonej krzepliwości krwi, przewlekły stan zapalny (w badaniach laboratoryjnych wyrażony jako leukocytoza, podwyższone CRP i fibrynogen) oraz dysfunkcję śródbłonka przyczyniającą się do powstawania blaszek miażdżycowych.  

Czy palenie obniża ciśnienie?  

W niektórych badaniach u osób palących zaobserwowano niższe ciśnienie niż u osób niepalących. Było to widoczne szczególnie w okresach niepalenia (podczas hospitalizacji i w pracy) i prawdopodobnie związane z naczyniozwężającym działaniem nikotyny i jej pochodnych, a także z niższą masą ciała. Jednak palenie przejściowo podwyższa ciśnienie tętnicze krwi, szczególnie wraz z pierwszym papierosem w ciągu dnia. Ciśnienie obniża się po 15-30 minutach od papierosa. Jeżeli jednak przerwy między papierosami są krótsze, wartości ciśnienia pozostają podwyższone. W perspektywie długofalowej udowodniono, że palenie zwiększa ryzyko rozwoju nadciśnienia maskowanego (wartości prawidłowe w gabinecie lekarskim i nieprawidłowe w domu), nadciśnienia naczyniowo-nerkowego, nadciśnienia złośliwego i zwiększa sztywność naczyń tętniczych. 

Palenie zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju insulinooporności i cukrzycy typu 2 – co również przyczynia się do zwiększonego ryzyka choroby wieńcowej.  

Związek między paleniem tytoniu a chorobami sercowo-naczyniowymi wydaje się być dawkozależny – liczba paczkolat (liczba wypalanych paczek papierosów na dobę x lata nałogu) dodatnio koreluje z ryzykiem zachorowania. 

Jaki jest związek między paleniem a chorobami nowotworowymi? 

Najczęstsza nowotworowa przyczyna zgonu – rak płuc – spowodowany jest głównie ekspozycją na dym papierosowy. Szacuje się, że zaniechanie palenia zmniejsza ryzyko zachorowania o 20-90%. Badania pokazują, że u osób, które zaniechały palenia na co najmniej 15 lat, ryzyko zachorowania na raka płuca maleje o 80-90% w porównaniu do aktywnych palaczy. Jednak mimo zaniechania palenia ryzyko utrzymuje się na wyższym poziomie niż wśród osób, które nigdy nie paliły. Abstynencja tytoniowa jest korzystna nawet dla pacjentów leczonych na raka płuca. Obniża ona śmiertelność, ryzyko wznów i rozwoju wtórnych nowotworów. 

Ze względu na mnogość karcynogenów w dymie papierosowym, sprzyjających powstawaniu mutacji komórkowych, palenie zwiększa ryzyko rozwoju każdego nowotworu, w tym: krtani, gardła, przełyku, jamy ustnej, miedniczek nerkowych, pęcherza moczowego i trzustki. 

Zaniechanie palenia tytoniu znacząco obniża chorobowość i śmiertelność wśród palaczy, ale jest wyjątkowo istotne u pacjentów obciążonych, z wysokim ryzykiem ostrych zespołów wieńcowych.