Stopa cukrzycowa. Czy można ją leczyć?

Co to jest stopa cukrzycowa? 

Stopa cukrzycowa zaliczana jest do przewlekłych powikłań cukrzycy typu 1 i 2. Jest to zakażenie, owrzodzenie lub uszkodzenie tkanek głębokich stopy (w niektórych przypadkach także kości). Zazwyczaj pojawia się na części grzbietowej stopy, pięcie lub w okolicy palców. 

Stopa cukrzycowa – przyczyny

W powstawaniu stopy cukrzycowej biorą udział dwa mechanizmy – niedokrwienie i czynniki neuropatyczne. 

Czynniki neuropatyczne są częstszą przyczyną rozwoju stopy cukrzycowej. Zazwyczaj pojawiają się w przebiegu wieloletniej, źle kontrolowanej cukrzycy typu 1. Chory ma zaburzone odczuwanie dotyku, bólu czy temperatury. Może to prowadzić do uszkodzeń stopy, np. pod wpływem noszenia za ciasnego obuwia, czego pacjent nie odczuwa. W neuropatii pojawia się także osłabienie mięśni, przez co stopa ulega zdeformowaniu, jest szersza, płaska, palce przybierają młoteczkowaty kształt. Często na stopach powstają odciski, modzele czy otarcia.

Niedokrwienie stopy dotyczy zazwyczaj osób z cukrzycą typu 2. W tym przypadku tętnice powiększają się, a krew nie dociera do kończyny. Stopa jest zasiniona, zimna, boli podczas chodzenia. Nie występują tutaj zaburzenia czucia ani deformacje stopy. 

Jak odróżnić objawy neuropatyczne od zaburzeń ukrwienia w stopie cukrzycowej?

Jak wygląda stopa cukrzycowa? 

Zwykle pierwszym objawem, który niepokoi pacjentów i z którym zgłaszają się do lekarza, jest owrzodzenie stopy.

Może się ono ujawniać jako: 

• zaczerwienienie,  
• pęknięcie skóry,  
• ból,  
• obrzęk,  
• sączenie się ropy z rany, 
• wzmożone ocieplenie stopy.  

Rozwijające się owrzodzenie uszkadza tkankę podskórną, mięśnie i kości. Może dojść do wycieku cuchnącej wydzieliny, trzeszczenia skóry, a także zapalenia kości, które może przyczynić się do złamań i wtórnych zniekształceń stopy. 

Stopa cukrzycowa – leczenie 

Leczenie stopy cukrzycowej opiera się głównie na wyrównaniu gospodarki węglowodanowej. Zwykle konieczna jest modyfikacja dotychczasowego leczenia. W zależności od zaawansowania choroby i wysokości poziomu glikemii stosuje się leczenie preparatami doustnymi lub wdraża się insulinoterapię.  

W początkowym stadium schorzenia zwykle wystarcza odciążenie chorej stopy i odpowiednia pielęgnacja stopy cukrzycowej.

Jeśli nie ma objawów zakażenia, nie jest konieczne przyjmowanie antybiotyków. 

W bardziej zaawansowanych stadiach stopy cukrzycowej kluczowe znaczenie ma stosowanie odpowiednich opatrunków i odciążenie chorej nogi. W tym celu stosuje się zaopatrzenie ortopedyczne, takie jak np. kule lub laski, a także opatrunki gipsowe czy specjalistyczne obuwie i wkładki do butów.  

Poza leczeniem zachowawczym w leczeniu zespołu stopy cukrzycowej znajduje także zastosowanie leczenie zabiegowe. Polega ono głównie na usuwaniu martwiczo zmienionych tkanek oraz nacinaniu i drenażu zbiorników z ropą. Duże znaczenie ma także regularna kontrola gojenia się rany, jej opracowywanie i zmiana opatrunków. Ponadto w przypadku chorych z niedokrwienną stopą cukrzycową zastosowanie znajdują zabiegi z zakresu chirurgii naczyniowej, trening marszowy i leki poprawiające ukrwienie stopy.  

Ponadto w leczeniu zespołu stopy cukrzycowej zastosowanie znajdują:  

• tlenoterapia hiperbaryczna,  
• czynniki wzrostu przyspieszające gojenie,  
• substytuty skóry. 

Ostatecznym rozwiązaniem jest amputacja.

Zakres amputacji zależy od wielu czynników, między innymi od: 

• zakresu martwicy,  
• jej rodzaju,  
• ukrwienia stopy, 
• potencjalnych możliwości rekonstrukcji i protezowania.  

Amputacje dzieli się na: 

• małe – poniżej kostki, 
• duże – obejmujące również wyżej położone tkanki.  

Choć zaleca się wykonywanie amputacji w możliwie najmniejszym zakresie, w niektórych sytuacjach konieczna bywa rozległa operacja. Ma to miejsce głównie wtedy, gdy martwica lub stan zapalny obejmują dużą powierzchnię, ból jest intensywny i oporny na leczenie przeciwbólowe lub gdy pozostawienie kończyny stanowi zagrożenie dla życia chorego. 

Profilaktyka stopy cukrzycowej 

Podstawą w profilaktyce wszystkich powikłań cukrzycy jest odpowiednie leczenie choroby podstawowej i wyrównanie glikemii. Wysokie poziomy cukru we krwi utrzymujące się przez długi czas są bezpośrednim czynnikiem ryzyka rozwoju stopy cukrzycowej. Dlatego podkreśla się rolę regularnej kontroli glikemii i modyfikacji nieskutecznego leczenia cukrzycy. 

Pielęgnacja stopy cukrzycowej 

Regularnie oglądaj stopy i dbaj o ich higienę – codziennie myj je w wodzie o temperaturze poniżej 37°C i dokładnie je osuszaj, szczególnie między palcami. Zmniejsza to ryzyko rozwoju infekcji i zwiększa prawdopodobieństwo szybkiego wykrycia zmian skórnych i wdrożenia skutecznego leczenia. Paznokcie obcinaj na prosto, niezbyt krótko, aby zapobiec ich wrastaniu. Nie usuwaj samodzielnie zrogowaceń i modzeli. 

Dobierz wygodne, dobre jakościowo obuwie, którego noszenie nie będzie powodowało otarć, pęcherzy czy modzeli. Unikaj noszenia obuwia bez skarpet, gdyż zwiększa to ryzyko powstawania podrażnień. Ważny jest również dobór skarpetek – najlepiej wybieraj te bezszwowe, wykonane z delikatnego, przewiewnego materiału.  

Skonsultuj się z podologiem lub fizjoterapeutą, którzy mają doświadczenie w dobieraniu wkładek do butów. Podczas konsultacji specjalista dobierze lub wyprofiluje wkładki, które skorygują wady stopy i zabezpieczą je przed ewentualnymi urazami i odciskami.    

Regularnie odwiedzaj lekarza rodzinnego, który obejrzy Twoje stopy, oceni ich ukrwienie i unerwienie.

Elementem profilaktyki jest także wyeliminowanie czynników sprzyjających powstawaniu stopy cukrzycowej, takich jak: 

• nadwaga,  
• nadciśnienie,  
• palenie tytoniu, 
• zaburzenia gospodarki lipidowej.  

Przeczytaj również: 
Cukrzyca – wszystko, co warto o niej wiedzieć