Jakie właściwości ma cytryna?

Cytryna zwyczajna (Citrus limon L.) jest przedstawicielem rodzaju Citrus z rodziny Rutaceae. Według badań gatunek ten powstał poprzez skrzyżowanie dwóch innych cytrynowatych – Citrus aurantium (pomarańcza gorzka) i Citrus medica (cytron).

Rośliny z tej rodziny pochodzą prawdopodobnie z Azji, terenów Indii i Chin. W dzisiejszych czasach jest to roślina uprawna, której głównymi producentami są Stany Zjednoczone, Argentyna i Brazylia. Cytryna zwyczajna to drzewo, które osiąga wysokość 2,5-3 metrów. Posiada wiecznie zielone liście, białe kwiaty z purpurowym odcieniem na brzegach płatków oraz zielone owoce typu pomarańcza, które wraz z dojrzewaniem zmieniają barwę na żółtą. 

Owoc cytryny składa się z trzech części: 

• egzokarpu,
• mezokarpu,
• endokarpu.

Egzokarp jest „skórką”, czyli zewnętrzną częścią pokrytą woskiem. Mezokarp jest podzielony na dwie części:

• flavedo – część zewnętrzna; znajdują się w nim zbiorniki z olejkiem eterycznym i barwniki karotenoidowe,
• albedo – część wewnętrzna; biała gąbczasta tkanka miękiszowa. 

Endokarp to jadalna część owocu. 

Owoc cytryny jest bogaty w wiele związków chemicznych:

• polisacharydy,
• kwasy organiczne, 
• lipidy, 
• karotenoidy, 
• flawonoidy, 
• związki goryczowe.

W cytrynie można znaleźć również:

• witaminy A, E, C, B1, B2,
• potas, 
• wapń, 
• magnez, 
• sód,
• tłuszcze,
• białko.

Właściwości cytryny

Cytryna jest popularnym na całym świecie produktem spożywczym. Skórka cytrynowa oraz miąższ dodawane są do różnych potraw, aby wzbogacić ich smak. Jednym z najczęściej spożywanych napojów jest herbata z cytryną, która oprócz wartości smakowych rozgrzewa oraz wspomaga zwalczanie infekcji. 

Głównym surowcem pozyskiwanym z cytryny jest olejek eteryczny Limonis aetherolum, pochodzący z zewnętrznej części owocni (flavedo) metodą wytłaczania na zimno. Olejek jest bezbarwną lub lekko zabarwioną na żółto cieczą o silnym zapachu cytryn. Znajduje się w nim około 40 składników aktywnych, głównie z grupy terpenów. W przeważającej ilości są to: limonen, β-pinen, γ-terpinen. Olejek zawiera także furanokumaryny i kumaryny. 

Olejek cytrynowy – właściwości

Olejek cytrynowy znajduje zastosowanie w:

• przeziębieniach, 
• zaburzeniach trawienia, 
• zakażeniach dróg oddechowych,
• artretyzmie,
• chorobach skóry, np. w trądziku. 

Limonis aetherolum ma dużą skuteczność w zwalczaniu bakterii, wirusów i grzybów, szczególnie szczepów E. coli, Staphyloccocus capitis, Herpes simplex, Influenza virus, Candida parapsilosis. Wykazuje także właściwości przeciwutleniające i obniżające ciśnienie, a według najnowszych badań działa przeciwnowotworowo i przeciwwrzodowo. Limonen obniża również stężenie cholesterolu i glukozy we krwi. 

Dzięki swoim antyoksydacyjnym właściwościom olejek jest też wykorzystywany przy produkcji kosmetyków. Stosuje się go w kremach wybielających zmiany skórne. Jest dodawany do perfum i znajduje zastosowanie w aromaterapii – wspomaga leczenie nerwic, zmniejsza zmęczenie umysłowe i łagodzi napięcie.

Podczas stosowania olejku cytrynowego należy unikać bezpośredniej ekspozycji skóry na promienie słoneczne, ponieważ może on wywołać uczulenie. Dlatego też nie występuje on w preparatach do opalania.

Sok z cytryny – właściwości

W cytrynach znajduje się duża ilość soku wyciskanego z miąższu. Związki zawarte w soku z cytryny to flawonoidy, do których należą:

• apigenina,
• diosmina, 
• hesperydyna, 
• eriodiktiol, 
• kwercetyna, 
• naringenina. 

Badania wykazały skuteczność soku z cytryny w leczeniu szkorbutu i ran cukrzycowych. Pozytywnie wpływa on także na budowę kości i pamięć. Sok z cytryny znalazł również zastosowanie w kosmetyce – rozjaśnia włosy i ułatwia ich rozczesywanie. Dodawany do kąpieli działa odświeżająco i aromatyzująco. 

Olej cytrynowy – właściwości

Z pestek cytryn pozyskuje się olej cytrynowy. W jego składzie znajdują się:

• kwasy tłuszczowe nienasycone, 
• kwas oleinowy, 
• kwas linolowy, 
• kwasy nasycone, 
• kwas arachidowy,
• kwas behenowy, 
• kwas lignocerynowy, 
• kwas palmitynowy, 
• kwas stearynowy.

Olej cytrynowy znajduje zastosowanie w kosmetyce, np. w olejowaniu włosów i paznokci. Używa się go również do masażu. 

W kosmetykach, według Cosmetic Ingredient Database (europejskiej bazy surowców wykorzystywanych w kosmetykach), mogą występować aż 23 substancje pozyskiwane z cytryny. Należą do nich m.in.: 

• olejki,
• hydrolaty, 
• ekstrakty, 
• proszek, 
• sok, 
• wosk.

Na rynku istnieją także dwa produkty kosmetyczne, które posiadają patent – mydło w kostce zawierające olejek cytrynowy pozbawiony bergaptenu oraz krem do mikrodermabrazji. 

Pamiętajmy, by zachować ostrożność podczas zewnętrznego stosowania ekstraktów z cytryny oraz olejku cytrynowego. W kosmetykach te substancje mogą znajdować się w stężeniu nie większym niż 2%. Wyższe stężenie może wywołać podrażnienie lub uczulenie.

Źródła:

• Klimek-Szczykutowicz M., Szopa A., Klimek H., Cytryna – owoc o cennych właściwościach prozdrowotnych i kosmetycznych 2018,
• Kędzia A., Ziółkowska-Klinkosz M., Włodarkiewicz A., Wrażliwość bakterii beztlenowych na olejek cytrynowy, 2013,
• Klimek-Szczykutowicz M., Szopa A., Klimek H., Citrus limon (cytryna zwyczajna)- źródło surowców o cennych walorach kosmetycznych, 2017.