Jakie zioła stosować na wzdęcia?

Wzdęcia – skąd się biorą? 

Wzdęcia brzucha to dolegliwość występująca niezależnie od wieku, częściej u kobiet, a wśród osób dorosłych skarży się na nie ok. 30% populacji. Ta przypadłość związana jest ze zwiększoną ilością gazów jelitowych oraz zwiększeniem obwodu brzucha. W jelitach znajduje się ok. 200 ml gazów, a dziennie wydalanych jest nawet 600 ml – od kilkunastu do 24 razy dziennie! 

Wytwarzanie gazów to element fizjologiczny wynikający z połykania powietrza podczas spożywania posiłków oraz w wyniku trawienia i fermentacji bakteryjnej składników pokarmowych. Zbyt szybkie spożywanie posiłków związane z nadmiernym połykaniem powietrza zwiększa ilość gazów w przewodzie pokarmowym. 

Niedojrzałość przewodu pokarmowego oraz nietolerancja na węglowodany są to najczęstsze przyczyny wzdęć u niemowląt. Dodatkowo niektóre pokarmy również zwiększają ilość produkowanych gazów i są przyczyną wzdęć. 

Istotną przyczyną nadmiernej ilości gazów może być także rozrost tzw. mikroflory jelitowej jelita cienkiego, a co za tym idzie zwiększona fermentacja i nadprodukcja gazów. Jeśli oprócz wzdęć dochodzą objawy takie jak odbijanie, kolka, uczucie pełności, nieprzyjemny oddech, biegunki bądź zaparcia, może to świadczyć o schorzeniach układu pokarmowego. 

Inne przyczyny wzdęć to: 

• zespół jelita drażliwego, 
• zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, 
• nieprawidłowe trawienie i nietolerancja węglowodanów (np. nietolerancja laktozy, fruktozy), 
• zaparcia, 
• rak jelita grubego, 
• stan po zabiegach chirurgicznych, niedrożność przewodu pokarmowego, 
• celiaklia (dotyczy ok. 1% populacji, najczęściej dzieci) – wzdęcia jako efekt uboczny nietolerancji glutenu, 
• choroby układowe oraz nieswoiste choroby jelit, 
• jako efekt uboczny niektórych leków, np. niektórych leków stosowanych na nadciśnienie, leków przeciwdepresyjnych. 

Nadmierna ilość gazów może być spowodowana przez: 

• spożywanie żywności zwiększającej wytwarzanie gazów (np. rośliny strączkowe, kapustne, cebula itp.); 
• nadmierne połykanie powietrza na skutek np. zbyt szybkiego spożywania pokarmów, żucia gumy, mówienia w trakcie jedzenia, podczas palenia papierosów; 
• picie napojów gazowanych; 
• upośledzone trawienie i wchłanianie w jelicie cienkim, a co za tym idzie nadmiernej fermentacji resztek pokarmowych w jelicie grubym (np. niedobór laktazy, zespół złego wchłaniania fruktozy); 
• zaburzenia organiczne lub funkcjonalne przewodu pokarmowego wpływające na spowolnienie przepływu treści pokarmowej; 
• rozrost mikroflory w jelicie cienkim. 

Przeczytaj również:
Wzdęcia – przyczyny, objawy, profilaktyka i leczenie
Wzdęcia i nadmierne gazy – jaką dietę stosować?

Jakie zioła na wzdęcia? 

Zioła niewątpliwe są znaczącą, naturalną metodą łagodzącą wzdęcia, zmniejszającą ilość gazów w przewodzie pokarmowym, poprawiającą trawienie oraz pracę przewodu pokarmowego. Można je stosować jako napary lub w postaci preparatów na bazie ziół (pojedynczych lub złożonych). Wśród roślin, które posiadają takie właściwości, warto zwrócić uwagę na:  

• koper włoski,  
• miętę pieprzową,  
• rumianek pospolity,  
• kminek zwyczajny,  
• anyż,  
• melisę lekarską,  
• lukrecję gładką,  
• szałwię lekarską,  
• prawoślaz lekarski. 

Wspomagająco również:  

• ostropest plamisty,  
• karczoch,  
• cykorię,  
• ostryż długi, 
• ostrokrzew paragwajski. 

I rzadziej używane:  

• arcydzięgiel litwor,  
• macierzankę, 
• ślaz dziki. 

Koper włoski 

Najczęściej stosowany jest koper włoski (fenkuł) w postaci owocu. Można podawać go już niemowlętom w postaci herbatek (naparu). Poprzez zmniejszenie napięcia mięśni gładkich brzucha działa rozkurczowo i wiatropędnie. Wspomaga perystaltykę jelit, przez co doskonale sprawdza się w zaparciach. Polecany jest przy skurczach i bólach żołądka oraz jelit, a także przy wzdęciach, kolkach i uczuciu pełności. Wpływając na produkcję soków trawiennych i żółci, przyspiesza trawienie. 

Nie powinien być stosowany przez kobiety w ciąży, ponieważ działa także na mięśnie macicy powodując skurcze.

Przeczytaj również:
Koper włoski – właściwości i zastosowanie

Mięta pieprzowa 

Innym popularnym ziołem jest mięta pieprzowa, której surowcem leczniczym jest liść. Stosuje się ją wspomagająco w trawieniu i braku apetytu, gdyż pobudza wydzielanie soku żołądkowego oraz żółci. Dodatkowo wpływa na perystaltykę jelit i działa wiatropędnie. Przeciwwskazaniem do jej stosowania jest refluks (mięta nasila objawy zgagi) oraz problemy z drogami żółciowymi. Nie zaleca się stosowania jej u kobiet w ciąży i dzieci poniżej 4 roku życia, ponieważ nie ma wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa. 

Rumianek pospolity 

Napar z koszyczka rumianku pospolitego także może być stosowany w dolegliwościach pokarmowych, ze względu na swoje działanie przeciwskurczowe. Sprawdzi się przy wzdęciach, bólach jelit oraz uczuciu pełności. Wchodzi w skład mieszanek ziołowych (z koprem i miętą), które mogą być stosowane w dolegliwościach przewodu pokarmowego. Sam napar z rumianku może być stosowany u niemowląt (od 1. miesiąca życia), aby złagodzić bóle brzucha oraz przy wzdęciach. 

Przeczytaj również:
Rumianek lekarski – właściwości i 10 najważniejszych zastosowań

Kminek zwyczajny 

Kminek zwyczajny w postaci owocu jest używany zarówno w fitoterapii, jak i w kuchni, jako przyprawa. Stosuje się go w różnych dolegliwościach trawiennych, takich jak wzdęcia, odbijanie, kolki. Wykazuje działanie rozkurczające na mięśnie przewodu pokarmowego (żołądka, jelit oraz dróg żółciowych) oraz żółciopędne. 

Owoc anyżu 

Działanie przeciwwzdęciowe i przeciwskurczowe wykazuje również owoc anyżu. Przy dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego można pić jego napar na godzinę przed posiłkiem. Należy go stosować ostrożnie u kobiet karmiących, gdyż nasila laktację. 

Melisa lekarska 

Melisa lekarska ma właściwości nie tylko uspokajające, ale także rozkurczające, dzięki czemu może być stosowana w dolegliwościach przewodu pokarmowego, takich jak wzdęcia, zaparcia i niestrawność. Surowiec leczniczy stanowi liść, który stosuje się w postaci naparów. Pobudzając wydzielanie żółci oraz soków trawiennych, przyspiesza trawienie i pobudza apetyt. Może być stosowana u dorosłych i dzieci powyżej 12 roku życia. 

Lukrecja  

Korzeń lukrecji gładkiej ma szerokie zastosowanie, a dzięki działaniu rozkurczowym na mięśnie przewodu pokarmowego może być stosowany w schorzeniach trawiennych. Poza tym wykazuje właściwości kojące i znajduje zastosowanie w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz działa ochronnie na wątrobę. Należy jednak pamiętać, że w dawkach leczniczych powinna być stosowana maksymalnie przez miesiąc, ponieważ zatrzymując chlorek sodu w organizmie, może być przyczyną nadciśnienia i obrzęków. 

Nie należy jej stosować w hiperaldosteronizmie, nadciśnieniu, ciąży oraz laktacji, a także w niewydolności nerek i wątroby.

Przeczytaj również:
Lukrecja – jakie ma właściwości?

Szałwia lekarska 

Surowcem leczniczym szałwii lekarskiej jest jej liść, a zawarte w nim związki czynne wpływają między innymi na poprawę trawienia oraz przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego, pobudzając wydzielanie żółci i soków trawiennych. Ma ona również działanie rozkurczowe oraz przeciwdziała fermentacji. 

Długotrwałe stosowanie szałwii nie jest zalecane, ponieważ może powodować nudności, wymioty oraz otępienie.

Przeczytaj również:
Właściwości i zastosowanie szałwii

Prawoślaz lekarski 

Prawoślaz lekarski znany jest przede wszystkim jako składnik preparatów stosowanych w schorzeniach górnych dróg oddechowych. Wykazuje także działanie przeciwzapalne na przewód pokarmowy, stąd jego zastosowanie w tego typu dolegliwościach. Używany jest również w podrażnieniach i uszkodzeniach nabłonka, nadkwaśności i wrzodach żołądka oraz przy nadmiernej ilości gazów w przewodzie pokarmowym i zaparciach. 

Ostropest plamisty, karczoch, cykorię, ostryż długi czy ostrokrzew paragwajski są to zioła stosowane przede wszystkim wspomagająco w schorzeniach wątroby, działając ochronnie oraz pobudzając ją do regeneracji. Poza tym działają żółciotwórczo i żółciopędnie. Dodatkowo pomagają na wzdęcia, zgagę oraz odbijanie, dlatego też znalazły zastosowanie w różnego rodzaju dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego. 

Przeczytaj również:
Ostropest – właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

Mniej znane rośliny jak arcydzięgiel litwor, macierzanka piaskowa oraz ślaz dziki również wykazują działanie lecznicze w schorzeniach przewodu pokarmowego. 

Arcydziągiel litwor (anielskie ziele), którego korzeń, owoce i kwiat wykazują właściwości lecznicze, działa korzystnie na układ trawienny, pobudzając wydzielanie soków trawiennych oraz żółci. Działa też przeciwskurczowo na jelita i żołądek, likwiduje wzdęcia oraz zaparcia. 

Ziele macierzanki piaskowej stosowane jako napar, dzięki zawartym w niej związkom czynnym, hamuje rozwój bakterii i nadmiernej fermentacji, przez co doskonale sprawdzi się w różnego rodzaju problemach trawiennych – wzdęciach, bólach brzucha, zaparciach i biegunkach. Pobudza wydzielanie soków trawiennych oraz korzystnie wpływa na pracę wątroby. 

Ślaz dziki to roślina znana głównie z zastosowania w terapiach przeziębień i infekcjach dróg oddechowych. Napar z kwiatów można też stosować w terapii chorób wrzodowych żołądka i dwunastnicy. Eliminuje on przewlekłe zaparcia oraz dolegliwości trawienne, takie jak nadmierna ilość gazów, biegunki, nieżyty żołądka oraz jelit. 

Jak sobie radzić ze wzdęciami? Czego unikać? 

Dieta stanowi również istotny czynnik redukujący objawy wzdęcia oraz nadmierne oddawanie gazów. Istniej pewna grupa produktów, która u osób wrażliwych może być przyczyną tej dolegliwości. Są to między innymi: produkty zawierające duże ilości błonnika (np. ciemne pieczywo, otręby), warzywa kapustne, cebula, rośliny strączkowe oraz niektóre owoce. Wówczas zalecane jest zmniejszenie spożywania tych produktów albo ich eliminacja z diety. Można również stosować niektóre przyprawy takie jak kurkuma, kminek, majeranek, anyż, kolendra czy rozmaryn, które łagodzą krępujące dolegliwości. 

Część osób wykazuje nietolerancję na niektóre rodzaje węglowodanów (np. fruktozę). Dochodzi wówczas do wzmożonej w fermentacji, co wiąże się ze zwiększoną produkcją gazów oraz bólami brzucha. Spożywanie jogurtów oraz innych produktów mlecznych zawierających bakterie produkujące enzym – laktazę (np. Bifidobacterium) przyczynia się do zmniejszenia wzdęć u osób z nietolerancją laktozy. 

Ważnym elementem walki ze wzdęciami jest też łagodna i systematyczna aktywność fizyczna, która korzystnie wpływa na metabolizm i przyspiesza pasaż jelitowy oraz usuwanie gazów.  Zapobiega więc zaparciom, a jednocześnie i wzdęciom związanym z zaleganiem resztek pokarmowych w przewodzie pokarmowymi i ich nadmiernej fermentacji. 

Stres i napięcie emocjonalne bardzo często wpływają na różnego typu dolegliwości związane z dysfunkcją przewodu pokarmowego, w tym na problem wzdęć. Zmniejszenie stresu może przyczynić się do złagodzenia wzdęć. 

Wzdęcia to niewątpliwe krępująca, ale i dość częsta przypadłość. Zanim sięgniemy po środki farmakologiczne, warto przyjrzeć się swoim nawykom żywieniowym (w jaki sposób spożywamy posiłki, co jemy) oraz skorzystać z naturalnych sposobów z użyciem przypraw i ziół. Jeśli jednak wzdęciom dodatkowo towarzyszą inne niepokojące dolegliwości, jak silne bóle brzucha, biegunki, wymioty, krwawienia z przewodu pokarmowego, jadłowstręt, nieprzyjemny oddech itp., należy skonsultować się z lekarzem.