Kwasica izowalerianowa – przyczyny
Kwasica izowalerianowa jest spowodowana mutacją w genie IVD, który zawiera w sobie zakodowaną informację na temat budowy enzymu odpowiedzialnego za rozkładanie leucyny w organizmie. Uszkodzenie zmniejsza lub całkowicie blokuje aktywność enzymu, przez co białko nie rozkłada się na mniejsze elementy. Kwas izowalerianowy i inne szkodliwe związki odkładają się w organizmie dziecka i dochodzi wówczas do uszkodzenia układu nerwowego, co prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych.
Objawy kwasicy izowalerianowej
Cechą charakterystyczną kwasicy izowalerianowej jest specyficzny zapach spoconych stóp wydzielany przez chorych. Nieprzyjemna woń jest spowodowana nagromadzeniem się jednego z metabolitów leucyny – kwasu izowalerianowego. W około połowie przypadków objawy chorobowe pojawiają się w ciągu kilku dni po urodzeniu. U pozostałej części chorych nawracające symptomy występują w okresie dzieciństwa.
Objawy wywoływane są przede wszystkim przebiegającą infekcją lub dietą wysokobiałkową. Oprócz wspomnianego powyżej charakterystycznego zapachu są to m.in.
- wymioty,
- drgawki,
- letarg,
- hipotermia,
- senność i spadek energii,
- słaby apetyt i przyrost masy ciała,
- ostre zapalenie trzustki,
- łagodne do ciężkiego opóźnienie umysłowe.
Wymienione objawy są w większości przypadków silne i mogą prowadzić do śpiączki, będącej bezpośrednim zagrożeniem dla życia pacjenta.
Diagnostyka i leczenie kwasicy izowalerianowej
Diagnostyka kwasicy izowalerianowej jest dosyć zaawansowana i umożliwia wykrycie choroby jeszcze przed narodzinami dziecka:
- przed porodem – jeżeli podejrzewamy, że zachorowanie może nastąpić, to już z płynu owodniowego sprawdzamy poziom metabolitów,
- po porodzie – dzięki badaniom przesiewowym można wykryć wstępną postać acydurii izowalerianowej, jeszcze przed widocznymi objawami,
- kilka tygodni po porodzie – lekarz może rozpoznać ciężką postać kwasicy. Bada się wówczas leukocyty bądź fibroblasty pod kątem zmniejszonej aktywności enzymu odpowiedzialnego za metabolizm leucyny – dehydrogenazy izowalerylo-CoA. Zwiększony jest także poziom glicyny we krwi i moczu, a obniżona – ilość płytek krwi oraz białych krwinek (małopłytkowość i neutropenia).
Dostępne są także testy genetyczne w kierunku mutacji powodującej acydurię izowalerianową.
Uwaga! Kwasica izowalerianowa jest chorobą przewlekłą (nieuleczalną)!
Celem leczenia u chorych na acydurię izowalerianową jest wyrównanie nieprawidłowości biochemicznych ustroju. Wczesne rozpoznanie choroby na etapie noworodkowym pozwala na wdrożenie leczenia i uniknięcie wystąpienia objawów kwasicy. Im późniejsze rozpoznanie, tym większe ryzyko pojawienia się ciężkich objawów chorobowych (np. śpiączka).
Obecnie nie ma metody pozwalającej na całkowite wyleczenie kwasicy izowalerianowej. Dziecko powinno jeść zgodnie z ułożonym przez dietetyka planem żywieniowym. U chorych stosuje się dietę z ograniczeniem białka zwierzęcego oraz dietę ubogą w leucynę. W tym celu zaleca się specjalne mieszanki żywieniowe i suplementację glicyną i karnityną w dawkach dziennych wynoszących odpowiednio 300 i 100 mg/kg masy ciała, które wiążą szkodliwy kwas izowalerianowy i ułatwiają jego usuwanie z organizmu.
Pokarmami bogatymi w leucynę, których należy unikać podczas choroby, są m.in.
- jaja,
- sery,
- mleko,
- mięso,
- orzechy,
- soja i inne rośliny strączkowe.
Podwyższony poziom kwasu izowalerianowego występuje często u osób z niedoborem biotyny, której suplementacja wpływa na metabolizm leucyny i izoleucyny.
Źródła:
- Krieger I., Tanaka K., Therapeutic effects of glycine in isovaleric acidemia, Pediatric Resources, 1976, s. 25-29,
- Grünert S., Wendel U., Lindner M., Leichsenring M., Schwab O., Vockley J., Lehnert W., Ensenauer R., „Clinical and neurocognitive outcome in symptomatic isovaleric acidemia„, 2012, Orphanet Journal of Rare Diseases. 7,
- Lee Y., Lee D., Vockley J., Kim N., Lee Y., Ki C., „Different spectrum of mutations of isovaleryl-CoA dehydrogenase (IVD) gene in Korean patients with isovaleric acidemia„, Molecular Genetics and Metabolism, 92, s. 71–77,
- Dionisi-Vici C., Deodato F., Röschinger W., Rhead W., „Classical organic acidurias, propionic aciduria, methylmalonic aciduria, and isovaleric aciduria: long-term outcome and effects of expanded newborn screening using tandem mass spectrometry„, Journal of Inheritated Metabolic Disorders, 29, s. 383–389.
