Leczenie biegunki – który lek wybrać?

Czym jest biegunka? 

Biegunka to stan, w którym występuje zwiększona częstotliwość oddawania stolca lub stolce są zbyt luźnej konsystencji. Według WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) o biegunce możemy mówić, gdy częstotliwość oddawania stolca jest większa niż trzy na dobę lub ilość stolca jest większa niż 200 g w ciągu doby. 

Biegunce często towarzyszą stany osłabienia organizmu oraz bóle brzucha. Objawy utrzymujące się krócej niż 14 dni nazywane są biegunką ostrą. Utrzymywanie się objawów biegunki dłużej niż 4 tygodnie to biegunka przewlekła. Najczęściej do czynienia mamy z łagodną postacią biegunki, która nie trwa długo oraz cechuje się samoograniczaniem. 

Biegunki mogą być wywołane na skutek infekcji wirusowych lub bakteryjnych. Ich przyczyną może być również działanie niepożądane leków. Rzadziej ta uciążliwa dolegliwość spowodowana jest na skutek zatrucia substancjami czy też nadwrażliwością pokarmową. 

Co jest podstawą leczenia biegunki? 

Najważniejszym elementem leczenia jest nawadnianie organizmu. Na skutek biegunki tracimy niezbędną do życia wodę wraz z elektrolitami. Dlatego też należy zadbać o uzupełnienie utraconych składników. W aptekach istnieje wiele preparatów elektrolitowych dostępnych bez recepty, bogatych w podstawowe składniki – elektrolity oraz wodę. Preparaty mają zwykle postać tabletek musujących, które po rozpuszczeniu w wodzie tworzą gotowy roztwór. Najczęściej występujące składniki takich preparatów to: 

• chlorek sodu (sól kuchenna), 
• chlorek potasu, 
• cytrynian sodu, 
• glukoza. 

Oprócz wymienionych składników preparaty często bogate są także w podstawowy zestaw witamin, magnez oraz substancje nadające produktowi przyjemny smak i zapach. 

Gdy z biegunką jednocześnie występują wymioty, istnieje ryzyko ciężkiego odwodnienia (gdy doustne preparaty nie są w stanie przywrócić odpowiedniego nawodnienia na skutek wymiotów). W takich sytuacjach konieczne może okazać się nawadnianie dożylne za pomocą kroplówek. 

Przeczytaj również:
Ostra biegunka – przyczyny i sposoby leczenia
Biegunka podróżnych – jak sobie z nią radzić na urlopie?

Jakie preparaty przeciwbiegunkowe dostępne są w aptece? 

W aptece istnieje wiele preparatów, które skutecznie leczą objawy biegunki. Są one najczęściej lekami wydawanymi bez recepty. Substancje czynne najskuteczniejszych preparatów zawierają: 

Loperamid 

Hamuje nasiloną perystaltykę przewodu pokarmowego. Jest to substancja o budowie opioidowej, jednak charakteryzuje się działaniem wybiórczym na przewód pokarmowy. Loperamid stosujemy w objawowym leczeniu ostrej oraz przewlekłej biegunki.  

Mogą go stosować dorośli oraz dzieci powyżej 6. roku życia. Dawkowanie u osób dorosłych w biegunkach ostrych to: dwie tabletki (lub kapsułki) po 2 mg każda, a następnie jedna tabletka (lub kapsułka) po każdym stolcu. Nie należy stosować dawki większej niż 16 mg na dobę. Dawki stosowane u dzieci są mniejsze i zależne od wieku. Pamiętajmy o przestrzeganiu dawkowania zawartego w ulotce preparatu. 

Przeciwwskazania do stosowania loperamidu obejmują głównie: 

• nadwrażliwość na lek,  
• niedrożność jelit,  
• ostre wrzodziejące zapalenie jelita grubego, 
• stany, w których zahamowanie perystaltyki może powodować powikłania. 

Leczenie loperamidem ma charakter objawowy. W sytuacji gdy biegunka utrzymuje się długo, należy ustalić etiologię i zastosować leczenie przyczynowe. 

Lek nie powinien być przyjmowany przez kobiety w I trymestrze ciąży. W II oraz III trymestrze ciąży decyzję o zastosowaniu loperamidu powinien podjąć lekarz. Loperamid przenika do mleka matki, w związku z czym nie zaleca się stosowania preparatów z tą substancją przez kobiety karmiące piersią. 

Działania niepożądane występują bardzo rzadko i obejmują:  

• senność, 
• bóle i zawroty głowy,  
• zaparcia,  
• nudności,  
• wymioty,  
• wysypkę skórną.  

Nifuroksazyd 

Lek stosowany w leczeniu ostrych lub przewlekłych biegunek w przebiegu zakażeń bakteryjnych przewodu pokarmowego. Powinien być stosowany w przypadku, gdy przyczyną biegunki jest zakażenie bakteryjne. 

Dawkowanie u dorosłych to 800 mg na dobę w kilku podzielonych dawkach. U dzieci stosowane dawki są mniejsze. 

Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na substancję czynną, a także inne leki z grupy pochodnych 5-nitrofuranu. Działania niepożądane występują rzadko – nifuroksazyd jest dobrze tolerowanym lekiem. Obserwuje się reakcje nadwrażliwości objawiające się skórnymi odczynami alergicznymi. 

Brak jest wiarygodnych danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania preparatów z nifuroksazydem w ciąży i okresie karmienia piersią. W związku z tym zastosowanie leku w takich przypadkach nie jest zalecane. 

Węgiel aktywny 

Jest to lek o działaniu adsorbującym, czyli wiążącym w przewodzie pokarmowym substancje mogące wywoływać biegunkę.  

Oprócz wiązania pożądanych trucizn czy też toksyn bakteryjnych węgiel leczniczy może wiązać w jelitach także inne stosowane przez nas leki. W związku z tym należy zachować co najmniej 2-godzinny odstęp pomiędzy zastosowaniem węgla aktywnego i innych leków. 

Dawkowanie preparatów w przypadku osób dorosłych to jednorazowo doustnie około 4 gramy leku. Dawkę możemy powtarzać co kilka godzin w razie potrzeby. W związku z dużą ilością substancji, którą musimy zażyć, istnieje możliwość pokruszenia tabletek i spożycia w postaci wodnej papki. 

Przeciwwskazaniem do zastosowania preparatów z tym lekiem jest nadwrażliwość na substancję czynną. Brak jest szczegółowych danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania preparatu w ciąży i okresie karmienia piersią. Decyzję o zastosowaniu leku w takich przypadkach podejmuje lekarz. 

Działania niepożądane obejmują zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Istnieje ryzyko aspiracji węgla do płuc podczas wystąpienia wymiotów po podaniu węgla.  

Węgiel barwi stolec na czarny kolor. 

Diosmektyt 

Lek działający powlekająco na błonę śluzową jelit, wykazuje także właściwości adsorbujące. Podobnie jak węgiel leczniczy może adsorbować inne substancje lecznicze. Diosmektyt stosujemy w leczeniu ostrych biegunek, a także w objawowym leczeniu biegunki przewlekłej. 

Lek może być stosowany u dzieci powyżej 2. roku życia. Dawkowanie u dzieci wynosi 2 saszetki na dobę. W przypadku osób dorosłych możemy zastosować 3 dawki leku dobowo. 

Przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na substancję czynną. Produkty z tym lekiem nie powinny być stosowane w ciąży oraz okresie karmienia piersią. 

Główne działania niepożądane to: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, a także zaburzenia skórne takie jak wysypki. 

Białczan taniny 

Jest to lek z grupy środków ściągających, który wywiera działanie poprzez denaturację śluzu i białek na błonie śluzowej jelita. Stosowany jest tradycyjnie w biegunkach i zatruciach pokarmowych. 

Może być stosowany u dzieci powyżej 4. roku życia, a jego dawkowanie jest zależne od wieku. Przeciwwskazaniem do zastosowania leku jest nadwrażliwość na substancję czynną. Nie zostało zbadane bezpieczeństwo stosowania leku w ciąży oraz okresie karmienia piersią.  

Głównym działaniem niepożądanym tego leku są zaburzenia żołądkowo-jelitowe. 

Racekadotryl 

Jest to prolek, czyli substancja metabolizowana do aktywnej postaci. Aktywną postacią jest tiorfan – odpowiedzialny za zmniejszenie sekrecji jelitowej. Lek działa przeciwwydzielniczo w obrębie jelit. Stosowany jest w objawowym leczeniu ostrych biegunek. 

Działania niepożądane obejmują zapalenie migdałków oraz wysypkę i rumień. Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na substancję czynną. 

Który lek przeciwbiegunkowy wybrać? 

Decyzję o wyborze leku należy podjąć, biorąc pod uwagę pewne aspekty dotyczące wieku oraz typu biegunki. W przypadku objawowego leczenia ostrych biegunek o nieznanej etiologii u dorosłych doskonałym wyborem okaże się loperamid, skutecznie hamujący perystaltykę jelit. Gdy istnieje potwierdzone pochodzenie bakteryjne biegunki, najskuteczniejszym lekiem może okazać się nifuroksazyd. W przypadku biegunek u dzieci dobrym wyborem będzie diosmektyt, który możemy zastosować powyżej 2. roku życia. Węgiel leczniczy oraz białczan taniny to równie skuteczne i nieinwazyjne leki przeciwbiegunkowe u dorosłych. W przypadku zastosowania tych leków musimy jednak pamiętać o niezbędnym odstępie pomiędzy tymi lekami a innymi przyjmowanymi substancjami, ponieważ istnieje ryzyko braku efektu terapii. Racekadotryl to skuteczny lek cechujący się odmiennym mechanizmem polegającym na działaniu przeciwwydzielniczym.