Lidokaina – działanie, zastosowanie, działania niepożądane

Lidokaina – jak działa?

Lidokaina wykazuje podwójne działanie. Pierwsze to działanie miejscowo znieczulające, drugie zaś związane jest z pracą serca. Lidokaina jest środkiem przeciwarytmicznym stosowanym systemowo oraz anestetykiem podawanym miejscowo. Lidokaina to związek chemiczny, który swoje działanie zawdzięcza budowie amidowej. Jako środek miejscowo znieczulający odpowiada za hamowanie przewodzenia bodźca w miejscu podania. Dzięki temu zablokowana zostaje czynność nerwów odpowiadających za przekazywanie informacji o bólu, temperaturze, ucisku i dotyku. Wykazano również antyarytmiczne działanie lidokainy, a jej podanie powoduje szybki napływ sodu i potasu do komórek. W konsekwencji prowadzi to do wyrównania rytmu serca. Szczególne znaczenie ma w przypadku pacjentów, u których stwierdzono tachyarytmię.

Lidokaina – zastosowanie

Lidokaina jest środkiem stosowanym do znieczuleń w trakcie zabiegów i procedur medycznych. Występuje w postaci roztworów do wstrzykiwań, a także jako preparaty podawane na skórę i błony śluzowe, takie jak żele, plastry, aerozole czy maść doodbytnicza. Lidokainę używa się w celu znieczulenia skóry i małych obszarów tkanki podskórnej w przypadku drobnych zabiegów chirurgicznych czy dermatologicznych. W anestezjologii podaje się ją w znieczuleniu zewnątrzoponowym, dokanałowym i blokadach nerwów obwodowych.

Stomatolodzy cenią sobie lidokainę jako skuteczny środek znieczulający przed leczeniem endodontycznym. Preparaty do stosowania miejscowego, takie jak żele, kremy czy roztwory, są skuteczne w prewencji bólu towarzyszącego iniekcji, ale również w znieczulaniu błon śluzowych przed drażniącymi je interwencjami, np. podczas cewnikowania pęcherza moczowego. 

Podaniu lidokainy towarzyszyć może szereg działań niepożądanych, dlatego jej stosowanie powinno odbywać się pod nadzorem lekarza.  

Lidokaina – przeciwwskazania

Głównym i najważniejszym przeciwwskazaniem do zastosowania preparatów z tą substancją jest nadwrażliwość na chlorowodorek lidokainy bądź inny składnik pomocniczy. Ze względu na brak danych nie można ocenić bezpieczeństwa stosowania lidokainy w trakcie ciąży. W czasie karmienia piersią również należy zachować szczególne środki ostrożności, ponieważ nie wiadomo, czy lidokaina przenika do mleka matki.

Podczas stosowania preparatów z lidokainą dedykowanych dzieciom należy zwrócić uwagę na jednorazowo podawaną ilość i wielkość powierzchni aplikacji leku. Stosowanie lidokainy na duże partie ciała (w tym przypadku dziąseł) może spowodować zwiększony efekt działania znieczulającego objawiający się np. problemami z oddychaniem. 

Lidokaina – działania niepożądane

Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów, u których stwierdzono nadczynność tarczycy oraz choroby serca. Niewskazane jest podawanie lidokainy z innymi lekami znieczulającymi. Efektem tego może być nasilenie działań toksycznych obu leków.  

Po podaniu donaczyniowym może wystąpić:

• bradykardia,
• spadek ciśnienia krwi,
• zaburzenie rytmu serca z migotaniem przedsionków,
• zatrzymanie akcji serca.

Mogą wystąpić również zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Obserwuje się:

• pobudzenie,
• niepokój, 
• dezorientację, 
• parestezje,
• zawroty głowy, 
• zamglone widzenie,
• drżenie, które w konsekwencji może prowadzić do drgawek.

Najczęściej po miejscowym podaniu lidokainy w postaci żelu można zaobserwować:

• zaburzenia smaku, 
• drętwienie języka, 
• bóle i zawroty głowy, 
• uczucie niepokoju, 
• przyspieszony oddech. 

Lidokaina – interakcje z innymi lekami

Lidokaina wzmacnia działanie środków zwiotczających mięśnie i osłabia działanie sulfonamidów. Stwierdzono, że stosowanie cymetydyny i beta-adrenolityków może hamować metabolizm lidokainy, a w konsekwencji nasilić jej działania. Natomiast leki zawierające w swoim składzie fenytoinę, na skutek przemian enzymatycznych, mogą przyspieszać metabolizm lidokainy, co prowadzi do osłabienia jej działania. 

Ze względu na możliwość wystąpienia szeregu interakcji lidokainy z innymi lekami, jej stosowanie w postaci roztworów do iniekcji powinno odbywać się pod kontrolą lekarza. Warto również pamiętać, że w czasie podania miejscowego w postaci żeli mogą wystąpić niepokojące objawy, których nie należy bagatelizować.