Cukrzyca – wszystko, co warto o niej wiedzieć

Cukrzyca: podstawowe informacje i objawy

Cukrzyca to grupa przewlekłych chorób metabolicznych, których następstwem jest stałe podwyższenie poziomu glukozy we krwi (hiperglikemii). Wyróżnia się dwa główne rodzaje cukrzycy – cukrzycę typu 1 i typu 2, a oprócz nich również cukrzycę kobiet ciężarnych i cukrzycę typu LADA. Pewne badania wskazują, że choroba Alzheimera również może być odmianą cukrzycy wynikającą ze złej tolerancji glukozy przez mózg.

Zaburzenie wydzielania insuliny może zachodzić według różnych mechanizmów. W przypadku cukrzycy typu 1 zostaje upośledzona zdolność trzustki do wytwarzania insuliny. W cukrzycy typu 2, w wyniku rosnącej insulinooporności tkanek, produkowana ilość insuliny początkowo zwiększa się, lecz z czasem staje się niewystarczająca, po czym załamuje się. Glikemia u zdrowego człowieka waha się w granicach 70-99 mg/dl (na czczo; po 2 godzinach od posiłku nie powinno być to więcej niż 140 mg/dl). Wartości wykraczające poza ten zakres mogą z czasem powodować rosnące problemy zdrowotne i prowadzić do uszkodzenia organów, takich jak nerki czy serce.

Sama nazwa – cukrzyca – wydaje się nieprzypadkowa, ponieważ pochodzi od łacińskiego sformułowania, które w tłumaczeniu brzmi „cedzenie wody przez ciało” (lub „słodki jak miód”), co ma bezpośredni związek z objawami choroby (wysokie stężenie cukru, duże pragnienie przy jednoczesnym częstym oddawaniem moczu).

Jakie są przyczyny cukrzycy?

O przyczynach cukrzycy trudno mówić w oderwaniu od rodzajów tej choroby. Cukrzyca typu 1 (dawniej nazywana także insulinozależną) jest spowodowana utratą wysepek trzustkowych. W większości przypadków jest to wynik autoagresji układu odpornościowego, czyli jest ona chorobą autoimmunologiczną. W organizmie powstają przeciwciała skierowane przeciwko fragmentom trzustki odpowiedzialnym za produkcję insuliny. W efekcie w organizmie zaczyna brakować odpowiednich ilości hormonu, aby wyrównać powstający nadmiar glukozy we krwi (hiperglikemię). Leczenie polega na podawaniu insuliny z zewnątrz, w postaci leku. Cukrzyca typu 1 pojawia się zazwyczaj u dzieci i młodzieży, a jej objawy są dość wyraźne. Samo schorzenie rozwija się w szybkim tempie, w ciągu kilku miesięcy lub nawet tygodni. Spośród wszystkich diabetyków, zaledwie co dziesiąty choruje na cukrzycę typu 1. Nie odkryto jednak, co dokładnie powoduje autoagresywne zachowanie organizmu, choć hipotezy wskazują predyspozycje genetyczne oraz niektóre zakażenia.

Z kolei cukrzyca typu 2 (dawniej insulinoniezależna) jest na ogół konsekwencją trybu życia, wystąpienia pewnych czynników środowiskowych lub towarzyszy innym chorobom. Nie wyklucza się jednak całkowicie wpływu predyspozycji genetycznych. Najczęstszą przyczyną cukrzycy (zwłaszcza jako części tzw. zespołu metabolicznego) jest otyłość. Tkanki organizmu zaczynają w mniejszym stopniu reagować na działanie insuliny, a to z kolei prowadzi do tego, że glukoza nie  jest wychwytywana przez tkanki organizmu, tylko zostaje we krwi – stąd wzrost jej stężenia. Do pojawienia się cukrzycy typu 2 przyczynia się również mała aktywność fizyczna, czasem mogą ją spowodować niektóre leki (np. glikokortykosteroidy) czy inne schorzenia (choroby trzustki, zaburzenia hormonalne). Odrębną kwestią jest przyczyna pojawienia się specyficznych rodzajów cukrzycy, takich jak cukrzyca ciążowa.

Profilaktyka i leczenie cukrzycy

Przy cukrzycy ważna jest profilaktyka. Po pierwsze – dieta. Należy unikać dań typu „fast food”, słodyczy, potraw z wysokim indeksem glikemicznym (zawierających dużą ilość cukrów prostych). Nieodpowiednia dieta  może prowadzić do pojawienia się choroby. Równie ważna jest aktywność fizyczna. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) należy na nią poświęcić przynajmniej 150 minut tygodniowo. Ćwiczący obniża w ten sposób ryzyko wystąpienia wielu chorób, nie tylko cukrzycy typu 2. W razie pojawienia się niepokojących objawów należy jak najszybciej udać się do lekarza pierwszego kontaktu i poprosić o skierowanie na badanie stężenia glukozy we krwi. Dodatkowe badania mogą objąć również stężenie glukozy w moczu oraz poziom ciał ketonowych we krwi. Osoba ze stwierdzoną cukrzycą typu 1 jest zmuszona przyjmować insulinę. U osób z cukrzycą typu 2 w pierwszej kolejności zaleca się zmianę trybu życia, a jeśli to nie przynosi skutków, podaje się leki doustne. W zaawansowanej postaci cukrzycy typu 2 można także podawać insulinę.

Przeczytaj również:
Cukrzyca – w jaki sposób się ją leczy?

Zapaść cukrzycowa – najważniejsze informacje

Osoby, które zmagają się z cukrzycą, ale nie zadbały o odpowiednio zbilansowany posiłek w stosunku do dawki przyjmowanych leków oraz aktywności fizycznej w skrajnych przypadkach mogą doświadczyć hipoglikemii. Hipoglikemia jest częsta, ale zwykle nie jest stanem zagrożenia życia. Może towarzyszyć jej potliwość, drżenie ciała, przyspieszony oddech, splątanie. Stan ten można szybko odwrócić przez podanie pół szklanki osłodzonego napoju (płyn działa najszybciej), cukierka, wafelka, kawałka bułki. Poprawa powinna nastąpić w ciągu 5-10 minut. Istnieją również specjalne preparaty dla diabetyków, które można stosować w takich sytuacjach. W poważniejszych, lecz na szczęście rzadszych przypadkach, kiedy dochodzi do padaczki lub utraty przytomności, należy natychmiast wezwać pomoc medyczną. Nic nie podajemy do ust choremu. Z tego względu diabetycy zwykle noszą specjalne opaski, tak, by w razie zapaści (i utraty przytomności) osoby postronne mogły szybko i właściwie zareagować.