Paracetamol – właściwości, zastosowanie, interakcje, dawkowanie

Paracetamol – właściwości

Paracetamol (łac. Paracetamolum) wykazuje działanie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Nie ma działania przeciwzapalnego. Dostępny jest od połowy XX wieku, a w Polsce jego popularność wzrosła w latach 90. Zastąpił wówczas popularny aminofenazon, który okazał się wyjątkowo toksyczny ze względu na wywoływanie uszkodzeń wątroby, nerek i szpiku kostnego.

Paracetamol może być stosowany zarówno przez dzieci, jak i dorosłych.  Z tego względu występuje pod wieloma postaciami. Najczęściej można spotkać się z tabletkami, syropami, czopkami, tabletkami musującymi i proszkami do sporządzania roztworu (saszetkami). Czasem podaje się go też w formie infuzji.

Paracetamol jest metabolizowany w wątrobie, a jego nieaktywne produkty przemiany są wydalane z moczem.

Paracetamol jest uznawany za lek wyjątkowo bezpieczny, gdyż w odróżnieniu od wielu leków przeciwbólowych nie uszkadza błony śluzowej żołądka. Nie zaburza również pracy nerek oraz nie wpływa na ciśnienie i krzepliwość krwi.

Dzięki temu może być stosowany przez osoby z:

• nadciśnieniem,
• zaburzeniami krzepliwości krwi,
• chorobą wrzodową żołądka,
• astmą aspirynową.

Ponadto jest to jeden z niewielu leków przeciwbólowych, w przypadku których krótkotrwałe stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią wydaje się bezpieczne.

Kobiety ciężarne i karmiące piersią nie powinny go jednak przyjmować samodzielnie. Stosowanie każdego leku w tym czasie najlepiej skonsultować z lekarzem prowadzącym ciążę.

Paracetamol – po jakim czasie działa?

Paracetamol może być stosowany doustnie, doodbytniczo lub dożylnie. W przypadku podania doustnego substancja szybko i dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Działanie paracetamolu następuje już po kilku minutach. Maksymalne stężenie we krwi zostaje osiągnięte w ciągu 30 minut do dwóch godzin, a działanie leku utrzymuje się do ok. sześciu godzin. W przypadku podania doodbytniczego do organizmu wchłania się mniej leku (o około 1/3), a stężenie maksymalne osiągane jest później w porównaniu do postaci doustnych. 

Kiedy stosować paracetamol?

Z powodu względnego bezpieczeństwa stosowania paracetamolu substancja ta ma szerokie zastosowanie. Paracetamol to lek z pierwszego stopnia drabiny analgetycznej opracowanej przez WHO. Sięgamy po niego przy:

• bólach o słabym lub umiarkowanym nasileniu:
  • bólach głowy,
  • bólach mięśni i stawów,
  • bólach miesiączkowych,
  • bólu zębów,
  • nerwobólach,
• bólach nowotworowych,
• gorączce.

Paracetamol jest często łączony z innymi lekami. W przypadku preparatów przeciwbólowych występuje razem z kodeiną, kofeiną czy tramadolem (na receptę). Z kolei w produktach na przeziębienie może występować w skojarzeniu, np. z lekami pomagającymi udrożnić nos (fenylefryna, pseudoefedryna) lub lekami przeciwhistaminowymi (chlorfenamina), które oprócz zwalczania reakcji alergicznej, działają nasennie.

Paracetamol – skutki uboczne

Jak każdy lek, także paracetamol może okazać się niebezpieczny. Dostępny jest bez recepty, również poza aptekami. Mnogość preparatów z paracetamolem sprawia, że przez nieuwagę łatwo może dojść do przyjęcia zbyt dużej dawki. Przedawkowanie paracetamolu może powodować ciężkie uszkodzenie wątroby. Hepatotoksyczność nasila się w sytuacji równoczesnego picia alkoholu.

Należy pamiętać, że paracetamolu (nawet w dawkach terapeutycznych) nigdy nie należy łączyć z alkoholem oraz stosować go na ból głowy towarzyszący kacowi.

Kiedy nie stosować paracetamolu?

Istnieje kilka przeciwwskazań do przyjmowania paracetamolu. Nie należy go podawać:

• dzieciom poniżej 3. miesiąca życia,
• osobom z ciężką niewydolnością nerek lub wątroby,
• w przypadku niedoborów G-6-PD, niedoborów reduktazy methemoglobiny.

Dodatkowo należy zachować ostrożność u osób nadużywających alkohol, niedożywionych lub odwodnionych, a także u pacjentów z niewydolnością nerek i wątroby oraz astmą oskrzelową.

Dawkowanie paracetamolu

Dawkowanie paracetamolu zależy od wieku i stanu zdrowia pacjenta. U osób dorosłych maksymalna dobowa dawka wynosi 4 g w dawkach dzielonych (maksymalnie 1 g jednorazowo). Leki z paracetamolem dla dorosłych należy stosować w odstępie minimum 4 godzin między kolejnymi dawkami. W przypadku niewydolności nerek czas ten trzeba wydłużyć do 8 godzin.

Czy paracetamol jest bezpieczny dla dzieci?

Paracetamol jest lekiem powszechnie uznawanym za bezpieczny dla dzieci. Można go stosować u dzieci powyżej 3. miesiąca życia.

Podczas jego podawania dzieciom należy jednak pamiętać, aby odpowiednio przyjmować paracetamol. Dawkowanie w przypadku dzieci oblicza się na podstawie masy ciała.

Przyjmuje się, że można podać 10-15 mg/kg masy ciała jednorazowo, a maksymalna dawka dobowa wynosi 60 mg/kg masy ciała (działanie przeciwgorączkowe) lub 90 mg/kg masy ciała (działanie przeciwbólowe). Lek ten można przyjmować do 5 dni w przypadku utrzymującego się bólu lub do 3 dni w przypadku gorączki.

W razie nieustąpienia objawów lub ich nasilenia konieczna jest wizyta u lekarza.

Interakcje paracetamolu 

Jak każdy lek, także paracetamol wykazuje interakcje z lekami. Leku nie powinno się łączyć m.in. z:

• lekami wydłużającymi eliminację paracetamolu z krwi, np. izoniazydem, cymetydyną, ranitydyną, propranololem;
• lekami przeciwzakrzepowymi, np. acenokumarolem – paracetamol nasila ich działanie, zwiększając ryzyko krwawień;
• lamotryginą – paracetamol zmniejsza jej stężenie we krwi;
• chloramfenikolem – paracetamol zwiększa jego toksyczność;
• węglem aktywowanym – zmniejsza wchłanianie paracetamolu;
• hormonalnymi tabletkami antykoncepcyjnymi i estrogenami – zmniejszają stężenie paracetamolu w osoczu;
• inhibitorami monoaminooksydazy, np. moklobemidem, rasagiliną – takie połączenie może wywołać duże pobudzenie i wysoką gorączkę;
• induktorami enzymów mikrosomalnych, np. rifampicyną, barbituranami, fenytoiną, karbamazepiną – zwiększają ryzyko uszkodzenia wątroby;
• lekami z grupy NLPZ, np. kwasem acetylosalicylowym – zwiększają ryzyko uszkodzenia nerek.

Paracetamol – cena

Ceny produktów z paracetamolem wahają się od kilku do kilkunastu złotych. 

Paracetamol to stosunkowo bezpieczny lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. Nie podrażnia żołądka i wykazuje stosunkowo niewiele interakcji. Ponadto może być stosowany w ciąży i podczas karmienia piersią. Nie można go jednak przyjmować bez ograniczeń, ponieważ przedawkowanie niesie ze sobą wysokie ryzyko ciężkiego uszkodzenia wątroby.

Data aktualizacji: 25.07.2022

Przeczytaj również:
Paracetamol – czy może być niebezpieczny?