Kategorie
Gemini.pl

Artykuły

X - Projekt Mama 2024 (2)
X - Wiosenne porządki
X - Herbal Monasterium
X - Zajączek wielkanocny 2024
X - Układ pokarmowy
X - Alergia 2024
X - Sale do -50%
8

Przewlekła niewydolność serca – objawy, przyczyny, leczenie i rokowania

Słuchaj artykułu

Niewydolność serca charakteryzuje się występowaniem typowych objawów podmiotowych, do których zalicza się m.in.: duszność, obrzęki kończyn dolnych oraz obniżenie tolerancji wysiłku. Te objawy swoje podłoże mają w zaburzonej  budowie oraz w czynności serca. To z kolei powoduje zmniejszony rzut serca oraz zwiększone ciśnienia wewnątrzsercowe w spoczynku albo w trakcie wysiłku. Tylko stosunkowo wczesne rozpoznanie wymienionych patologii oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia może wydłużyć życie i jego jakość chorym.

Przewlekła niewydolność serca – objawy, przyczyny, leczenie i rokowania

Przewlekła niewydolność serca – co to jest? 

Przewlekła niewydolność serca (ang. CHF – chronic heart failure) to zespół chorobowy, który jest konsekwencją postępującej, przewlekłej dysfunkcji mięśnia sercowego, arytmii lub aparatu zastawkowego. Przewlekła niewydolność serca jest wynikiem utraty kardiomiocytów i niekorzystnego remodelingu mięśnia sercowego. Wszystko to może prowadzić do upośledzenia perfuzji tkankowej i powstania  objawów klinicznych.  

Niewydolność mięśnia sercowego to stan patologiczny dla całego organizmu, bowiem serce nie jest w stanie pompować krwi w takiej ilości, która jest konieczna do zapotrzebowania metabolicznego tkanek.   

Przewlekła niewydolność serca jest również końcowym stadium wielu chorób o podłożu sercowo-naczyniowym.  


Zdrowe serce
Ciesz się darmową dostawą przy zakupie wybranych produktów!

O przewlekłej niewydolności serca mowa, gdy niewydolność serca z poszczególnymi objawami utrzymuje się co najmniej miesiąc.  W zależności od objawów klinicznych i ich przebiegu, przewlekłą niewydolność serca można określić jako:  

  • stabilną, 
  • pogarszającą się,  
  • niewyrównaną tzw. zdekompensowaną.  

Przyczyny przewlekłej niewydolności serca – jakie są? 

Wśród najczęstszych przyczyn powstawania i postępu rozwoju przewlekłej niewydolności serca są:  

  • źle monitorowane i/lub niedostatecznie dobrze leczone nadciśnienie tętnicze,  
  • choroba niedokrwienna serca,  
  • przebyty zawał serca,  
  • zapalenie mięśnia sercowego, 
  • zaciskające zapalenie osierdzia,  
  • wrodzone i nabyte wady układu zastawkowego tj. zwężenie zastawki aortalnej, niedomykalność: zastawki dwudzielnej, zastawki trójdzielnej, zastawki aortalnej,  
  • otyłość i cukrzyca,  
  • przyczyny jatrogenne np. leki oraz radioterapia stosowana w leczeniu guzów śródpiersia, 
  • zaburzenia rytmu. 

Warto zaznaczyć, że arytmie w postaci częstoskurczów komorowych, migotania komór, bradyarytmii i tzw. rozkojarzenia elektromechanicznego u pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca są bardzo często przyczyną nagłego zgonu pochodzenia sercowego.  

Dodatkowo współwystępowanie przewlekłej niewydolności serca z migotaniem przedsionków zwiększa ryzyko wystąpienia udaru mózgu, pogorszenia niewydolności serca, a co za tym idzie zwiększa się wówczas częstość hospitalizacji, jak i zgonów. 

Do głównych przyczyn, które predysponują i prowadzą finalnie do rozwoju niewydolności mięśnia sercowego są:  

  • upośledzenie kurczliwości mięśnia sercowego wraz z utratą masy mięśniowej, co ma miejsce w przypadku choroby wieńcowej; 
  • zmiany metaboliczne, układowe, toksyczne;  
  • przeciążenie ciśnieniowe i/lub objętościowe komór serca jako wynik nadciśnienia tętniczego;  
  • kardiomiopatia przerostowa i utrudnienie rozkurczu na skutek chorób osierdzia. 

Przewlekła niewydolność serca może również wynikać z współistniejących chorób przewlekłych, na które leczy się pacjent. Wśród nich można wyróżnić następujące jednostki chorobowe: 

  • przewlekła obturacyjna choroba płuc,  
  • astma,  
  • marskość wątroby,  
  • nadczynność wola tarczycy,  
  • ciężka niedokrwistość

Objawy przewlekłej niewydolności serca – jakie są? 

Objawy świadczące o niewydolności serca można podzielić na tzw. podmiotowe, które odczuwa sam chory oraz przedmiotowe, które podczas badania fizykalnego stwierdza lekarz specjalista. Do objawów odczuwanych (podmiotowych) przez pacjenta w przewlekłej niewydolności serca należą: 

Objawy typowe 

  • duszność – jeden z najczęstszych i najbardziej charakterystycznych objawów w niewydolności serca; warto podkreślić, że duszność przy niewydolności serca najpierw pojawia się podczas aktywności fizycznej, później w trakcie niewielkiego wysiłku fizycznego, a w zaawansowanym stadium ma miejsce nawet w spoczynku; 
  • niedotlenienie mięśni szkieletowych co objawia się stałym znużeniem, zmęczeniem, charakteryzuje się także zmniejszoną tolerancją wysiłku fizycznego; 
  • duszność, która występuje 1-2 minuty po położeniu się, a ustępuje tylko gdy chory przyjmuje pozycję siedzącą lub stojącą; 
  • duszność nocna tzw. napadowa – ciężka duszność, która wybudza pacjenta po 2 lub 3 godzinach od położenia się spać, niestety ustępuje również tylko przy przyjęciu pozycji siedzącej;  
  • obrzęki wokół kostek u kończyn dolnych

Objawy dodatkowe 

  • suchy kaszel nocy, a w przypadku zaostrzenia niewydolności mięśnia sercowego połączony z odkrztuszaniem wydzieliny;  
  • uczucie kołatania serca;  
  • duszność podczas pochylenia do przodu np. podczas zakładania butów; 
  • świszczący oddech;  
  • utrata apetytu i uczucie pełności; 
  • zawroty głowy, a nawet omdlenia;  
  • splątanie; 
  • depresja. 

Do objawów niewydolności serca, które stwierdza lekarz podczas dokładnego wywiadu i badania fizykalnego chorego zalicza się

  • obrzęki obwodowe, które dotyczą nie tylko kończyn dolnych, ale także okolicy krzyżowej; u mężczyzn może wystąpić obrzęk moszny;  
  • słyszalne trzeszczenia nad polami płucnymi; 
  • szmer serca, trzeci ton serca;  
  • przemieszczenie uderzenia koniuszkowego; 
  • stłumiony wypuk w podstawie płuc; 
  • zwiększone ciśnienie w żyłach szyjnych; 
  • tachykardia – częstoskurcz serca, czyli przyspieszenie rytmu pracy serca powyżej 100 uderzeń na minutę; 
  • szybkie oddechy; 
  • niemiarowy puls;  
  • wodobrzusze; 
  • powiększona wątroba; 
  • zimne dystalne części kończyn;  
  • małe ilości oddawanego moczu tzw. skąpomocz; 
  • gwałtowny wzrost lub utrata masy ciała;  
  • wyniszczenie organizmu.   

Diagnoza przewlekłej niewydolności serca – jak przebiega? 

Diagnoza przewlekłej niewydolności serca opiera się na całościowym, czyli holistycznym spojrzeniu na zdrowie i kondycję pacjenta. Zazwyczaj w pierwszym rzucie z początkowymi objawami chorzy zgłaszają się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Po szczegółowo zebranym wywiadzie wraz z przeprowadzonym badaniem fizykalnym, badaniami krwi oraz obrazie z badania EKG lekarz internista kieruje pacjenta do poradni specjalistycznej, by dalsze leczenie i ostateczna diagnoza należała do lekarza kardiologa. Wywiad od pacjenta zbierany jest pod kątem współwystępowania innych chorób o podłożu sercowo-naczyniowym, m.in. choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego oraz innych patologii, które mogłyby zaważyć i spowodować uszczerbek w wydolności serca.  

Jakie badania należy wykonać przy przewlekłej niewydolności serca? 

Kolejnym krokiem w gabinecie lekarskim w diagnostyce przewlekłej niewydolności serca są szczegółowe badania z krwi, pomiar ciśnienia tętniczego oraz badania obrazowe i test wysiłkowy.  

Pacjenci najczęściej mają wykonywane nieinwazyjne, bezbolesne, ale miarodajne badanie EKG oraz ECHO serca, czyli badanie echokardiograficzne.  

Do rozpoznania niewydolności serca konieczne jest udokumentowanie niewydolności serca w spoczynku, gdzie najczęściej wybieraną metodą diagnostyczną jest właśnie ocena echokardiograficzna serca. Badanie to umożliwia szybką i bezpieczną ocenę funkcji serca. Podczas badania ocenie poddaje się objętość jam serca, czynność skurczową oraz rozkurczową komór serca, funkcje zastawek i grubość ścian serca oraz objętość nadciśnienia płucnego. Uzyskane z badania informacje są niezbędne, by postawić diagnozę i wdrożyć odpowiednie, celowane leczenie.  

Równie ważne są badania laboratoryjne

  • hemoglobina, leukocyty, płytki krwi, kreatynina, glukoza, elektrolity;  
  • transaminaz w surowicy krwi;  
  • badanie ogólne moczu;  
  • CRP – stężenie białka C-reaktywnego; 
  • TSH – tyreotropiny;  
  • stężenie kwasu moczowego i mocznika w surowicy krwi. 

Do diagnostyki niewydolności serca, szczególnie u osób z niejednoznacznymi objawami, wykonuje się oznaczenie stężenia peptydów natriuretycznych czyli neurohormonów. Neurohormony biorą istotny udział w gospodarce wodno-sodowej organizmu a tym samym odpowiadają za poprawne funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego.  

Zwiększone stężenie peptydów natriuretycznych ma miejsce właśnie w niewydolności serca, chorobach o podłożu sercowo-naczyniowym, nadciśnieniu tętniczym, zawale serca, przy zatorowości płucnej czy nadczynności tarczycy, niewydolności nerek i niedokrwistości. Badanie wykonywane celem oznaczenia peptydów natriuretycznych wykonywane jest z surowicy krwi żylnej.   

Celem diagnostyki przewlekłej niewydolności serca wykonuje się również oznaczenie tzw. biomarkerów sercowych, które uwalniane są na skutek uszkodzenia komórek mięśniowych. 

Indywidualnie w zależności od zgłaszanych objawów, lekarz może zlecić oznaczenie: 

  • troponiny – marker sercowy, którego poziom wzrasta w przeciągu kilku godzin od uszkodzenia mięśnia sercowego i pozostaje podwyższony do dwóch tygodni; 
  • enzymu kinazy kreatynowej CK-MB – enzym obecny w mięśniu sercowym, którego poziom wzrasta po uszkodzeniu komórek serca;  
  • mioglobiny – białka, które uwalniane jest do krwioobiegu w przypadku uszkodzenia mięśnia sercowego lub mięśni szkieletowych; 
  • gazometrii – celem oceny pO2, pCO2 oraz pH krwi; 
  • pełnego panelu badań metabolicznych – celem oceny czynności narządów wewnętrznych. 

Dodatkowymi badaniami, które może wykorzystać lekarz specjalista celem postawienia prawidłowej diagnozy jest np. angiografia naczyń wieńcowych tzw. koronarografia, scyntygrafia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, biopsja mięśnia sercowego i cewnikowanie jam serca celem oceny parametrów hemodynamicznych.  

Od momentu postawienia diagnozy niewydolności serca do klasyfikacji zaawansowania choroby i monitorowania skuteczności terapii wykorzystywane są objawy kliniczne. Najczęściej stosowaną metodą klasyfikacji jest ocena na podstawie kryteriów NYHA czyli New York Heart Association.  

Szczegółowa ocena wg NYHA  

  • KLASA I: Chory bez ograniczeń – codzienna aktywność fizyczna nie powoduje zmęczenia, szybkiego bicia serca ani duszności; 
  • KLASA II: Pacjent prezentuje tylko niewielkie ograniczenie aktywności fizycznej, bez objawów w spoczynku, ale codzienna aktywność fizyczna prowadzi do zmęczenia, duszności lub szybkiego bicia serca; 
  • KLASA III: Chory ma już znaczne ograniczenie aktywności fizycznej, bez objawów w spoczynku, ale wysiłki mniejsze niż w trakcie codziennej aktywności prowadzą do wystąpienia objawów; 
  • KLASA IV: Pacjent prezentuje niemożność wykonywania jakichkolwiek wysiłków fizycznych bez dyskomfortu, objawy niewydolności serca występują także w spoczynku, a nasilają się z jakąkolwiek formą aktywności fizycznej.  

Przewlekła niewydolność serca – jak wygląda leczenie? 

W leczeniu niewydolności serca obecnie wykorzystuje się łącznie wiele metod terapeutycznych. Terapia ukierunkowana jest na zmianę stylu życia, celowaną farmakoterapię, zastosowanie urządzeń wspomagających, a niekiedy na wdrożenie leczenia chirurgicznego. Należy jednak pamiętać, że nie zawsze wszystkie elementy są lub mogą być zastosowane u każdego chorego. Również nagłe pogorszenie się stanu zdrowia i obrazu klinicznego chorego może wymagać modyfikacji terapeutycznej w leczeniu choroby.  

Ogólne cele leczenia niewydolności serca mają trzy płaszczyzny działań: 

  • Zapobieganie i kontrolowanie chorób, które mogą prowadzić do dysfunkcji a finalnie do niewydolności mięśnia sercowego oraz zapobieganie progresji do niewydolności serca w momencie, kiedy wstąpi bezobjawowa dysfunkcja serca; 
  • Chorobowość – poprawa i utrzymanie jakości życia; 
  • Umieralność – celem jest wydłużenie przeżycia chorych. 

Postępowanie terapeutyczne dla pacjentów w przewlekłej niewydolności serca obejmuje poradnictwo ogólne, leczenie farmakologiczne, modyfikację dotychczasowego stylu życia, stosowanie mechanicznych urządzeń wspomagających oraz leczenie operacyjne.  

Wśród dostępnych środków farmakologicznych w terapii przewlekłej niewydolności serca wykorzystuje się m.in. diuretyki, inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (ACE) oraz leki b-adrenolityczne. 

Wśród urządzeń wspomagających i metod leczenia operacyjnego wyróżnia się m.in. kardiologię interwencyjną i działania chirurgiczne, stymulatory, kardiowertery/defibrylatory (ICD), przeszczep serca, zastosowanie urządzeń wspomagających pracę serca, sztuczne serce, ultrafiltrację, hemodializy. 

Do niefarmakologicznych działań proponowanych pacjentowi zalicza się codzienną aktywność fizyczną i regularny trening fizyczny oraz modyfikację dotychczasowego stylu życia oraz żywienia. Nadmiar masy ciała, w tym otyłość jest udokumentowanym czynnikiem rozwoju chorób o podłożu sercowo-naczyniowym. Należy także podkreślić, że zmniejszenie masy ciała i zwiększenie aktywności fizycznej jest korzystne dla chorych i finalnie ma wpływ i poprawia rokowanie u pacjentów w ramach prewencji wtórnej. 

Przewlekła niewydolność serca – jak wygląda proces pielęgnowania? 

Bardzo duże znaczenie w procesie pielęgnowania w przewlekłej niewydolności serca jest wytworzenie aktywnej postawy chorego. W praktyce oznacza to, by pacjent był aktywnym członkiem w zespole terapeutycznym i zaangażował się wraz z rodziną czy opiekunem we własne leczenie. Tylko, gdy pacjent prowadzi sumiennie samoopiekę ma szansę na skuteczne leczenie. 

Elementami samoopieki jest przede wszystkim przestrzeganie zaleceń dietetycznych –ograniczenie spożycia soli i ograniczenie podaży płynów do około 1,5-2 litrów w skali dnia. Dodatkowe zalecenia dotyczą zaprzestania lub choć ograniczenia palenia papierosów i spożycia alkoholu. Istotne jest również zachowanie codziennej aktywności fizycznej – odpoczynek lub unieruchomienie w łóżku jest konieczne w sytuacji ostrej lub zdekompensowanej przewlekłej niewydolności serca. Wykonywanie nawet biernych ćwiczeń usprawniających i ćwiczeń oddechowych zmniejsza ryzyko wystąpienia zakrzepicy żylnej, a także zapobiega następstwom wynikającym z długotrwałego unieruchomienia.  

Nieodłącznym elementem terapii w przewlekłej niewydolności serca jest leczenie farmakologiczne, dobierane indywidualnie do stanu klinicznego chorego. Pacjenci powinni posiąść wiedzę odnośnie działania, dawek i czasu przyjmowania, skutków ubocznych i niepożądanych dla stosowanych leków. Wiedza to pozwala bowiem na szybką reakcję w momencie wystąpienia objawów niepożądanych. Warto zaznaczyć, że pacjenci ze względów zagrożenia życia nie mogą i nie powinni sami bez konsultacji z lekarzem modyfikować zleconego leczenia farmakologicznego.  

Zaleca się, by chorzy z przewlekłą niewydolnością serca, ich bliscy czy opiekunowie potrafili rozpoznać objawy świadczące o pogorszeniu stanu zdrowia, by mogli w porę odpowiednio zareagować. Pacjentom zaleca się regularne pomiary ciśnienia tętniczego oraz pulsu, jak również kontrolę masy ciała. Równie ważny jest bilans płynów przyjętych do tych wydalonych  w ciągu doby.  

Przewlekła niewydolność serca – rokowania 

Zastosowanie leków o udowodnionym efekcie terapeutycznym w przewlekłej niewydolności serca znacznie wydłuża przeżycie pacjentów. Jednak nawet idealnie dobrana farmakoterapia nie zapobiega śmiertelności z powodu choroby serca. Dodatkowo wszelkie podjęte przez chorych zalecenia odnośnie zmiany trybu życia i zastosowanie się do regularnej aktywności fizycznej minimalizują ryzyko wystąpienia zaostrzeń niewydolności serca, przez co również zmniejszają ryzyko i ilość hospitalizacji oraz finalnie wpływają pozytywnie na poprawę jakości życia.  

Przeczytaj również:
Ostra niewydolność serca – przyczyny, objawy, leczenie


Źródła
Zwiń
Rozwiń

Źródła: 

  1. Epidemia niewydolności serca – problem zdrowotny i społeczny starzejących się społeczeństw Polski i Europy, Danuta Karasek, Aldona Kubica, Władysław Sinkiewicz, Jan Błażejewski i Robert Bujak, Folia Cardiologica Excerpta 2008, tom 3, nr 5, 242–248. 
  2. Przestrzeganie zaleceń jako element poprawy rokowania u chorych z przewlekłą niewydolnością serca Piotr Sobański, Aldona Kubica, Władysław Sinkiewicz, Folia Cardiologica Excerpta 2010, tom 5, nr 2, 70-73. 
  3. Znaczenie migotania przedsionków u chorych z przewlekłą niewydolnością serca, Katarzyna Przybylska-Siedlecka, Wiktoria Kowalska, Michał Mazurek, Oskar Kowalski, WDR Vol. 53 Issue 4, 2019, pp. 13-18. 
  4. Tkanka tłuszczowa w niewydolności serca – wróg czy przyjaciel? Krzysztof Myrda, Piotr Rozentryt, Jolanta Nowak, Jacek Niedziela, Edyta Kawecka, Lech Poloński, Folia Cardiologica Excerpta 2010, tom 5, nr 4, 232-241. 
  5. Regeneracja serca Katarzyna Kozar-Kamińska, Postep Kardiol Inter 2012; 8, 4 (30): 308-314. 
  6. Arytmie w niewydolności serca, Łukasz Karpiński, Adv Clin Exp Med 2005, 14, 6, 1263-1270. 
  7. Rozpoznanie przewlekłej niewydolności serca, Folia Cardiol. 2002, supl. A, A1–A48. 
  8. Wytyczne ESC dotyczące diagnostyki i leczenia ostrej i przewlekłej niewydolności serca, 2016. 
Daj nam znać, co myślisz o tym artykule

Wpisz swój komentarz...
Imię

  1. 19 września 2023, 03:41
    lech

    Witam, ciekawy, i przydatny .

    1. 19 września 2023, 08:20
      Weronika Zielińska
      Poradnik Gemini

      Dziękujemy 🙂

  2. 27 października 2023, 19:13
    Alina

    Artykuł który wiele wyjaśnia ale i odbiera nadzieję że względu na słabe rokowania

Masz pytanie, szukasz porady?
Jeśli szukasz darmowej porady w zakresie zdrowia oraz przyjmowania leków lub suplementów diety, chętnie odpowiemy na Twoje pytanie.
Zapytaj farmaceutę