Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka – przyczyny, objawy, leczenie

Zakażenie bakterią Helicobacter pylori

Najczęstszą przyczyną zapaleń błony śluzowej żołądka w populacji europejskiej, odpowiedzialną za nawet 90% z nich, jest zakażenie bakterią Helicobacter Pylori. Bakteria ta, dzięki unikalnej zdolności do wytwarzania amoniaku z użyciem enzymu ureazy, jest w stanie zobojętniać kwaśne środowisko żołądka w swoim sąsiedztwie, a co za tym idzie bytować w błonie śluzowej tego nieprzyjaznego dla innych drobnoustrojów narządu.

W początkowej fazie zakażenia dochodzi do ostrej reakcji zapalnej, której towarzyszy zwiększenie wydzielania kwasu solnego przez wyspecjalizowane komórki błony śluzowej żołądka. Z biegiem czasu zakażenie ostre może przejść w proces przewlekły. Wówczas dochodzi do stopniowego zaniku błony śluzowej. Redukcja jej powierzchni skutkuje zmniejszeniem ilości jej aktywnych komórek, wytwarzających kwas solny oraz hormony biorące udział w regulacji procesów trawienia. Niedobór kwasu solnego prowadzi do stanu zwanego bezkwaśnością – niedostatecznie kwaśnego odczynu treści jelitowej, co może utrudniać działanie niektórych enzymów, trawienie składników pokarmowych, a w skrajnych przypadkach doprowadzić do zespołu rozrostu bakteryjnego.

W zespole rozrostu bakteryjnego dochodzi do kolonizacji jelita cienkiego przez bakterie typowo bytujące w jelicie grubym, czego konsekwencją są zaburzenia trawienia i wchłaniania substancji odżywczych oraz niektórych witamin, np. witaminy B12. Zaburzenia trawienia i wchłaniania prowadzą do rozwoju niedoborów składników odżywczych i prowadzą między innymi do rozwoju niedokrwistości z niedoboru żelaza czy wspomnianej wyżej witaminy B12. W konsekwencji zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka wywołanego infekcją H. pylori, w przypadku jego wieloletniego przebiegu, może dojść do rozwoju dwóch rodzajów nowotworu żołądka:

• raka żołądka,
• chłoniaka żołądka typu MALT – tkanki limfatycznej związanej z błoną śluzową.

Objawy przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka

Przebieg przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka stosunkowo często, nawet w 30% przypadków, jest bezobjawowy. U pozostałych chorych występują różnie nasilone objawy dyspeptyczne:

• ból w nadbrzuszu,
• odbijanie,
• uczucie pełności nieadekwatne do ilości spożytego pokarmu,
• mdłości,
• wymioty.

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka – diagnostyka i leczenie

W diagnostyce kluczową rolę odgrywa badanie gastroskopowe. Polega ono na wprowadzeniu do żołądka przez usta, gardło i przełyk miękkiego endoskopu wyposażonego na końcu w źródło światła, tor wizyjny i tor do wprowadzania przyrządów. Badanie to pozwala na ocenę wizualną stanu błony śluzowej oraz pobranie jej wycinków. Wycinki kieruje się na badanie histopatologiczne, określające typ i stopień zapalenia oraz sprawdzające, czy w błonie śluzowej nie doszło do rozwoju dysplazji komórek lub rozwoju nowotworu. Osobny wycinek poddawany jest badaniu na obecność bakterii H. pylori – zostaje on umieszczony na płytce nasączonej substancją reagującą zmianą barwy na amoniak wytwarzany przez bakterie z mocznika. Badanie to nosi nazwę test ureazowy i pozwala potwierdzić lub wykluczyć infekcję H. Pylori już w 15 minut.

W leczeniu zapalenia błony śluzowej wywołanego infekcją Helicobacter pylori stosuje się schematy eradykacyjne bakterii. Polegają one na podawaniu określonego zestawu antybiotyków i leków zmniejszających wydzielanie kwasy solnego oraz w niektórych przypadkach również bizmutu.

Autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka

Znacznie rzadszą przyczyną przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka jest proces autoimmunologiczny. Biorą w nim udział przeciwciała skierowane przeciw komórkom okładzinowym błony śluzowej oraz przeciw czynnikowi wewnętrznemu, jakim jest białko wytwarzane w komórkach błony śluzowej żołądka, niezbędne do wchłaniania witaminy B12 w przewodzie pokarmowym. Samo zapalenie w obrębie błony śluzowej, nawet związane z jej ciężkim zanikiem, nie daje w tym przypadku typowych objawów dyspeptycznych. Symptomy ujawniają się dopiero w momencie wystąpienia niedokrwistości, związanej z problemami z wchłanianiem witaminy B12. Można wśród nich zaobserwować:

• osłabienie,
• duszność,
• bladość powłok skórnych.

W późniejszym okresie ujawniają się także:

• parestezje kończyn,
• drętwienia,
• pieczenie języka
• zaburzenia smaku.

W błonie śluzowej żołądka może dochodzić do zmian dysplastycznych.

W diagnostyce stosuje się wspomnianą już wyżej gastroskopię oraz wykazanie obecności we krwi charakterystycznych przeciwciał. W leczeniu zaleca się dożywotnią suplementację witaminy B12 w formie pozajelitowej – domięśniowej lub podskórnej, ponieważ zmiany zanikowe błony śluzowej są w tym przypadku nieodwracalne.

Rzadkie przyczyny przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka

Opisane powyżej typy zapalenia odpowiadają za 85-95% wszystkich przewlekłych zapaleń błony śluzowej żołądka. Poza nimi, za kilka do kilkunastu procent zapaleń odpowiada przewlekłe, powtarzalne eksponowanie śluzówki na działanie związków chemicznych, wśród których prym wiodą, podobnie jak w przypadku zapaleń ostrych, niesteroidowe leki przeciwzapalne. Warto zatem przypomnieć raz jeszcze, że popularne środki przeciwbólowe i przeciwzapalne, zawierające ibuprofen, ketoprofen, naproksen czy diklofenak należą do jednej i tej samej grupy. NLPZ stosowany zbyt często, w zbyt dużych dawkach lub wspólnie może wywołać groźne dla życia konsekwencje.

Przeczytaj również:
Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka – przyczyny, objawy, leczenie

Źródła:

• Łaszewicz „Zapalenie żołądka” w: Wielka Interna- Gastroenterologia, wyd. Medical Tribune.
• Dąbrowski, K. Marlicz, „Zapalenie błony śluzowej wywołane przez H.Pylori” w: Interna Szczeklika 2017, wyd. Medycyna Praktyczna.
• Dąbrowski, K. Marlicz, „Autoimmunologiczne metaplastyczne zapalenie błony śluzowej żołądka” w: Interna Szczeklika 2017, wyd. Medycyna Praktyczna.
• Szajewska „Zespół rozrostu bakteryjnego” w: Interna Szczeklika 2017, wyd. Medycyna Praktyczna.
• Podolak- Dawidziak „Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12” w: Interna Szczeklika 2017, wyd. Medycyna Praktyczna.