Mastektomia – jak wygląda rehabilitacja po zabiegu?

Dlaczego warto się badać?

Jedyną skuteczną metodą na wykrycie raka piersi jest regularne wykonywanie badań przesiewowych: USG i mammografii, a także samobadania piersi raz w miesiącu po menstruacji, jednak w Polsce wciąż u znacznej liczby kobiet choroba ta wykrywana jest już w stadium zaawansowanym, co ma wpływ na dużą umieralność. Szacuje się, że z powodu późnej wykrywalności  jedynie 40% chorujących ma szansę na wyleczenie.

Mastektomia – co to jest?

Mastektomia jest zabiegiem ratującym zdrowie i życie, a w przypadku pacjentek z mutacją w obrębie genów BRCA1/2 – koniecznością. W Polsce wykonuje się standardowo radykalną amputację piersi, nazywaną mastektomią metodą Pateya. Zabieg ten obejmuje całkowite odjęcie gruczołu piersiowego wraz z powięzią pokrywającą mięsień piersiowy większy i mniejszy oraz węzłami chłonnymi. Najbardziej niekorzystnymi konsekwencjami pozabiegowymi poza usunięciem piersi jest występowanie obrzęku limfatycznego oraz obecność blizny pooperacyjnej, dlatego niezbędne jest podjęcie rehabilitacji, która ograniczy skutki zmian zachodzących w ciele. 

Rehabilitacja po mastektomii

Rehabilitacja ta powinna być prowadzona etapowo przez doświadczonych fizjoterapeutów. Kompleksowa terapia po mastektomii powinna obejmować:

• terapię manualną,
• terapię blizny, 
• manualny drenaż limfatyczny,
• ćwiczenia z rosnącym obciążeniem.

Dodatkowo zadaniem terapeuty jest nauczenie pacjentki samodzielnego masażu blizny w domu, automasażu kończyny górnej, a w przypadku występowania obrzęku limfatycznego – zalecenie codziennej kompresoterapii.

Terapia manualna po mastektomii

W skład terapii manualnej po mastektomii wchodzą:

• terapia tkanek miękkich – mięśni i powięzi wokół obszaru operowanego;
• techniki mobilizacji i manipulacji w obrębie stawu ramiennego, stawów barkowo-obojczykowych i mostkowo-obojczykowych. 

Terapia manualna zapobiega powstaniu ograniczeń ruchomości w obrębie kończyny górnej po operowanej stronie i zmniejsza dolegliwości bólowe, które mogą pojawić się po operacji.

Mastektomia – terapia blizny

Jak w przypadku każdej ingerencji chirurgicznej, tak i po mastektomii praca z blizną pooperacyjną jest niezbędna do jej właściwej przebudowy. Od momentu zakończenia procesu gojenia się blizny (4-6 tygodni po operacji) do pełnego ukształtowania (ok. 2 lata po zabiegu) trwa terapeutyczne okno czasowe umożliwiające manualny wpływ na jej kształt, kolor i ruchomość. Nadmierne napięcie w obrębie blizny może przyczyniać się do powstania dolegliwości bólowych w obrębie klatki piersiowej i barku, a także ograniczać ruchomość w stawie ramiennym po zajętej stronie. 

Terapia blizny w gabinecie powinna obejmować techniki pośredniego i bezpośredniego jej rozcierania, ugniatania i rozciągania, uzupełnione o pracę domową w postaci codziennego masażu oraz stosowanie maści zmiękczających i rozjaśniających. W pełni wygojona blizna powinna być miękka, elastyczna, jasna i pracować razem ze skórą, bez pociągania za sobą głębiej położonych tkanek.

Przykładowe techniki masażu blizny do wykonania w domu:

• Głaskanie – powolne przesuwanie palcami po skórze w kierunku do blizny, dookoła blizny, a także po bliźnie.
• Rozcieranie – wykonywanie ruchów okrężnych wokół blizny, na bliźnie i w tkankach położonych pod blizną.
• Rozciąganie – przytrzymujemy jeden koniec blizny palcem jednej dłoni, a drugą dłonią przesuwamy po bliźnie w celu jej rozciągnięcia, powtarzamy na obu końcach.

Kompleksowa terapia przeciwobrzękowa (KTO) po mastektomii

Z zabiegiem mastektomii wiąże się zwykle konieczność usunięcia węzłów chłonnych, co przyczynia się do powstawania obrzęku limfatycznego, czyli zastoju chłonki i białek w obrębie kończyny górnej, dołu pachowego i klatki piersiowej. Terapią przeciwobrzękową z wyboru powinien być wykonywany regularnie drenaż limfatyczny, a w przerwach pomiędzy poszczególnymi zabiegami pacjentka powinna chodzić w kompresji i wykonywać codzienny automasaż wspomagający odprowadzanie obrzęku. Do kompresoterapii wykorzystuje się specjalne sztywne bandaże lub rękawy uciskowe dobrane na miarę. W przypadku przewlekłych obrzęków ważną rolę odgrywa edukacja pacjentek. Należy przygotować je na to, że do końca życia będą uczestniczyły w terapii przeciwobrzękowej.

Kinezyterapia po mastektomii

W kinezyterapii nacisk kładzie się na:

• poprawę siły i funkcji kończyny górnej, 
• ćwiczenia oddechowe,
• edukację posturalną. 

Aby zapobiec problemom wynikającym z nieprawidłowej postawy i asymetrii ciała, zaleca się przy braku rekonstrukcji piersi jak najszybsze zaprotezowanie, które wpływa pozytywnie na zrównoważenie ciężaru ciała. Skuteczne, a przy tym przyjemne i odciążające mogą okazać się ćwiczenia w wodzie. Regularna aktywność fizyczna poprzez aktywację pompy mięśniowej wspomaga również odprowadzanie obrzęku limfatycznego. W Polsce opiekę fizjoterapeutyczną nad pacjentkami po mastektomii sprawują Wojewódzkie Centra Onkologii. Mogą one zrzeszać się także w stowarzyszeniach Amazonek, gdzie oprócz rehabilitacji i edukacji uzyskają wsparcie psychologiczne.

Data aktualizacji: 23.09.2022

Przeczytaj również:
Mikropigmentacja medyczna piersi. Poznaj inne oblicze makijażu permanentnego