Świnka u osób dorosłych – czy jest bardziej niebezpieczna niż u dzieci?

Co powoduje świnkę i jak można się nią zarazić? 

Choroba powodowana jest przez wirus świnki, mający powinowactwo nie tylko do ślinianek, ale również do gruczołów takich jak trzustka czy jajniki oraz komórek układu nerwowego. Wirus przenosi się drogą kropelkową, przez bezpośredni kontakt z osobą chorą oraz przez używanie skażonych wirusem przedmiotów codziennego użytku. Wirus wnika do organizmu przez nabłonek dróg oddechowych, gdzie ulega namnażaniu, powodując wiremię, po czym pojawiają się objawy charakterystyczne dla świnki. 

Okres wylęgania choroby, czyli czas od wniknięcia wirusa do organizmu do zaobserwowania pierwszych symptomów wynosi ok. 2-3 tygodni. Chory jest zakaźny nie tylko w okresie objawowym, ale już po tygodniu od zakażenia, przez co nawet osoby bez dolegliwości mogą być potencjalnym źródłem choroby. 

Jakie są objawy świnki u dorosłych? 

U dorosłych świnka stosunkowo często przebiega w sposób bezobjawowy. Dolegliwości nie wykazuje bowiem około 20-30% zakażonych pacjentów. Pozostała grupa dorosłych chorych na wczesnym etapie rozwoju choroby skarży się na objawy grypopodobne, np. podwyższoną temperaturę ciała, ogólne osłabienie czy katar. Po ok. tygodniu pojawiają się bardziej charakterystyczne dla świnki objawy, wynikające z zapalenia ślinianek. Najczęściej choroba dotyczy przyusznic, które zwykle zajęte są obustronnie. Objawami nasuwającymi podejrzenie zapalenia ślinianek są przede wszystkim ból i obrzęk ich okolicy. Wraz z postępem choroby dolegliwości narastają, obrzęk rozszerza się na okoliczne tkanki, powodując przemieszczenie małżowiny usznej do boku, a skóra nad chorą okolicą staje się napięta. Dochodzi także do zaburzeń produkcji i wydzielania śliny, co skutkuje pojawieniem się uczucia suchości w jamie ustnej oraz trudnościami w spożywaniu pokarmów. Objawom tym towarzyszą także symptomy ogólne, takie jak gorączka lub stan podgorączkowy, wymioty oraz ból głowy. 

Jakie inne narządy może atakować wirus świnki? 

Ślinianki nie są jedynym narządem atakowanym przez wirusa świnki. Jedną z manifestacji choroby może być m.in. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. W większości przypadków ma ono przebieg bezobjawowy lub chorzy wykazują jedynie niewielkie cechy neuroinfekcji, jednak u około 5-10% chorych może wystąpić tzw. zespół oponowy. Co istotne, występuje on częściej u dorosłych niż u dzieci i zwykle ma łagodny przebieg. Ciężką postać ZOMR stwierdza się bardzo rzadko, a śmiertelność z tego powodu wynosi ok. 1%. 

Wirus świnki może atakować także narządy rozrodcze. U mężczyzn może dojść do jedno– lub obustronnego zapalenia jądra lub najądrza, które objawia się bólem jądra promieniującym do krocza, jego zaczerwienieniem i zwiększonym uciepleniem. Dolegliwościom tym może towarzyszyć gorączka, ból brzucha, nudności, wymioty oraz dreszcze. Ta postać choroby dotyczy zwykle młodych mężczyzn i ustępuje samoistnie po ok. 4 dniach trwania objawów.  

U kobiet natomiast w przebiegu świnki może dojść do rozwoju zapalenia jajnika. Objawy, które mu towarzyszą, są bardzo zbliżone do tych, które pojawiają się w przebiegu zapalenia wyrostka robaczkowego, co często powoduje wątpliwości diagnostyczne i wymaga dokładnego różnicowania. 

Choroba może także dotyczyć narządów wewnętrznych, w tym tarczycy, wątroby, nerek, a także trzustki. W przebiegu świnki może dojść m.in. do rozwoju ostrego zapalenia trzustki, objawiającego się silnym, opasującym bólem w nadbrzuszu, nudnościami i wymiotami oraz gorączką. W tej sytuacji konieczna jest hospitalizacja i specjalistyczne leczenie. 

Jak rozpoznaje się świnkę? 

Lekarz stawia rozpoznanie głównie na podstawie obrazu klinicznego i zgłaszanych przez chorego dolegliwości. Pomocnicze znaczenie mają badania dodatkowe, w tym wirusologiczne, serologiczne oraz poziom amylazy we krwi i moczu. Cenne mogą okazać się także informacje o przebytych szczepieniach i chorobach wieku dziecięcego, jak również odnośnie kontaktów z osobami chorymi, będącymi potencjalnym źródłem zakażenia. 

Przy stawianiu diagnozy konieczne jest wykluczenie innych schorzeń, przebiegających z podobnymi objawami. Powiększenie ślinianek można bowiem zaobserwować także w innych schorzeniach, które ich dotyczą. Należą do nich m.in. zapalenia spowodowane przez inne patogeny, ropnie, guzy (np. torbiele, naczyniaki lub nowotwory), a także w przebiegu kamicy ślinianek, choroby kociego pazura czy toksoplazmozy. Ból w okolicy przyusznic może być z kolei powodowany przez schorzenia tkanek i narządów z nią sąsiadujących, np. stawu skroniowo-żuchwowego. Podczas stawiania diagnozy należy także wykluczyć choroby przebiegające z powiększeniem węzłów chłonnych, które mogą być mylnie interpretowane jako powiększona ślinianka. 

Na czym polega leczenie świnki? 

Leczenie świnki polega na stosowaniu terapii objawowej, polegającej na stosowaniu preparatów przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, odpowiednim nawadnianiu i żywieniu. Ponieważ świnka jest chorobą zakaźną, konieczna jest izolacja chorego i ograniczenie kontaktów z osobami, które mogą potencjalnie ulec zarażeniu. 

Jakie mogą być powikłania świnki? 

Powikłania świnki częściej pojawiają się u dorosłych niż u dzieci. W przypadku gdy choroba przebiega z zapaleniem jądra, zwłaszcza obustronnym, może dojść do rozwoju zaburzeń płodności. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może z kolei skutkować rozwojem trwałych zaburzeń neurologicznych, w tym porażeń czy padaczki. Ponadto może dojść do pojawienia się powikłań okulistycznych, hematologicznych, reumatologicznych, a także uszkodzenia słuchu. 

Czy zachorowaniu na świnkę można zapobiec? 

Podstawową metodą zapobiegania zachorowaniu są szczepienia ochronne. Szczepionka przeciwko śwince jest szczepionką skojarzoną i chroni także przed zachorowaniem na odrę i różyczkę. Jej przyjęcie zaleca się każdej dorosłej osobie, która dotychczas nie została zaszczepiona przeciwko tym chorobom i nie wytworzyła przeciwko nim odporności. Szczepionkę podaje się w dwóch dawkach w odstępie powyżej 4 tygodni.  

Świnka to choroba, która u osób dorosłych zwykle przebiega w łagodny sposób. Należy jednak mieć na uwadze, że dorośli częściej niż dzieci cierpią z powodu powikłań świnki, które mogą powodować trwałe następstwa, znacząco obniżające jakość życia. Dlatego wciąż podkreśla się rolę szczepień w zapobieganiu chorobom wieku dziecięcego u dorosłych, którzy nie przebyli ich w dzieciństwie i dotychczas nie byli szczepieni.