Tabletka „dzień po”. Jak działa antykoncepcja awaryjna?

Kiedy sięgnąć po tabletkę „dzień po”? 

Na polskim rynku dostępne są dwa preparaty na receptę. Ze względu na możliwe skutki uboczne nie są one przeznaczone do częstego użytku. Nie mogą być zatem stosowane jako rodzaj antykoncepcji. 

Wskazania do zażycia tabletki „dzień po” to m.in.: 

• gwałt; 
• nieużycie żadnego środka antykoncepcyjnego przed lub w trakcie stosunku; 
• pęknięcie, uszkodzenie prezerwatywy podczas stosunku; 
• nieprawidłowe przyjmowanie lub pominięcie co najmniej 3 tabletek antykoncepcyjnych; 
• przesunięcie, odklejenie, opóźnione lub za wczesne odklejenie plastra antykoncepcyjnego albo pierścienia dopochwowego; 
• nieprawidłowe obliczenie dni płodnych przez kobietę; 
• ejakulacja na zewnętrzne narządy płciowe kobiety podczas stosunku przerywanego; 
• wypadnięcie wkładki wewnątrzmacicznej lub implantu hormonalnego; 
• opóźnienie przyjęcia zastrzyku z progesteronem przez co najmniej 2 tygodnie.  

Tabletka „dzień po” – rodzaje 

Jak działa tabletka „dzień po”?

EllaOne (30 mg octanu uliprystalu) 

Lek opóźnia lub hamuje owulację, przez co plemniki nie mają możliwości zapłodnienia komórki jajowej. Substancja ta hamuje uwalnianie hormonu luteinizującego (LH) nawet przed spodziewaną owulacją. Według badań zastosowanie octanu uliprystalu może opóźnić owulację do 5 dni. Dodatkowo zmienia się struktura błony śluzowej macicy, więc hamowana jest też implantacja (zagnieżdżenie) zarodka.  

Tabletka „dzień po” – do kiedy można wziąć? 

W opakowaniu znajduje się jedna tabletka, którą przyjmujemy niezależnie od posiłku. Preparat najlepiej spożyć do 24 godzin od momentu stosunku (wówczas skuteczność działania wynosi ok. 98%), a najpóźniej do 120 godzin (5 dni). Jeśli w ciągu trzech godzin od zastosowania leku wystąpią wymioty, wówczas dawkę należy ponowić. 

Po zastosowaniu tabletki z octanem uliprystalu może nastąpić przyspieszenie lub opóźnienie krwawienia miesiączkowego:  

• Około 7% kobiet odnotowało wystąpienie krwawienia o ponad 7 dni wcześniej, niż powinno ono wystąpić. 
• Około 18,5% odnotowało opóźnienie krwawienia o ponad 7 dni, a 4% kobiet o ponad 20 dni. 

Europejska Agencja Leków zarejestrowała w 2018 r. nowe wskazanie dla octanu uliprystalu w dawce 5 mg. Jest on teraz stosowany również w leczeniu przedoperacyjnym mięsaków macicy u kobiet w wieku 18-40 lat. Hamuje krwawienia z macicy, niedokrwistość i bóle brzucha poprzez ograniczenie działania progesteronu. Oprócz tego komórki mięsaków zmniejszają swoją masę, przestają się dzielić i obumierają. 

Escapelle (1500 mcg lewonorgestrelu) 

Lek podobnie jak octan uliprystalu hamuje owulację. Wiąże się z receptorami progesteronowymi i androgenowymi, hamując uwalnianie hormonu luteinizującego (LH). Oprócz tego zmienia skład śluzu szyjkowego. Staje się on przez to bardziej lepki, uniemożliwiając plemnikom poruszanie się i przeżycie. Lek hamuje również owulację, jeśli jeszcze nie nastąpiła. Lewonorgestrel stosujemy również w połączeniu z etynyloestradiolem jako hormonalny system domaciczny.

Przyjęcie dawki w postaci jednej tabletki powinno nastąpić nie później niż 72 godziny od stosunku, przy czym 99% skuteczność występuje do 24 godzin, podobnie jak w przypadku octanu uliprystalu. Jeśli po zażyciu nastąpiły wymioty, należy powtórnie przyjąć jedną tabletkę. 

Czy tabletka „dzień po” może opóźnić okres? 

Po zastosowaniu octanu uliprystalu lub lewonogestrelu krwawienie powinno wystąpić zgodnie z cyklem w przewidywanym terminie. Niekiedy krwawienie miesiączkowe może pojawić się kilka dni za wcześnie lub za późno. W przypadku 7-dniowego opóźnienia udaj się do lekarza w celu wykluczenia ciąży. 

Tabletka „dzień po” a karmienie piersią i ciąża 

Zastosowanie tabletki „dzień po” nie przerywa istniejącej ciąży. Jednak przed jej zastosowaniem musisz wykluczyć możliwość ciąży.  

Jeśli sięgnęłaś po antykoncepcję awaryjną, wstrzymaj się także przez tydzień od karmienia piersią. Substancje zawarte w tabletce „dzień po” przenikają do mleka. 

Tabletka „dzień po” – skutki uboczne

Najczęstsze skutki uboczne po zażyciu tabletki „dzień po” to: 

• ból i zawroty głowy, 
• nudności i wymioty, 
• dyskomfort w obrębie jamy brzusznej, 
• ból pleców, 
• wahania nastrojów, 
• niepokój, 
• bezsenność, 
• wydzielina z dróg rodnych, 
• obrzęk i tkliwość piersi.  

Występujące niekiedy bóle i zawroty głowy mogą doprowadzić do spadku percepcji, dlatego po zastosowaniu leku nie powinnaś prowadzić auta.  

Tabletki „dzień po” – przeciwwskazania 

Nie powinnaś przyjmować tabletki „dzień po”, jeśli: 

• chorujesz na nowotwory hormonozależne,  
• jesteś w ciąży, 
• karmisz piersią, 
• chorujesz na zaburzenia zakrzepowo-zatorowe (np. krwawienia z dróg rodnych), 

Tabletka „dzień po” – kto może wypisać? 

Od 1 maja 2024 r. kobiety powyżej 15. roku życia będą mogły kupić pigułkę „dzień po” bez recepty w aptekach objętych programem pilotażowym. Farmaceuta będzie miał obowiązek przeprowadzenia wywiadu z pacjentką, aby ustalić m.in. zasadność sprzedaży tabletki „dzień po”.

Pigułkę będzie można kupić nie częściej niż raz na 30 dni.

Dotychczas tabletki „dzień po” można było kupić wyłącznie na receptę. 

Tabletka „dzień po” – cena 

Koszt jednej tabletki „dzień po” wynosi około 50-120 zł.  

Tabletka „dzień po” a alkohol 

Nie ma przeciwwskazań do zastosowania tabletki „dzień po” po spożyciu alkoholu. Tabletkę możesz przyjąć niezależnie od posiłków.  

Czy tabletki „dzień po” są metodą aborcji? 

Niektórzy uważają tabletki „dzień po” za tabletki wczesnoporonne. Nie jest to prawdą, ponieważ nie niszczą one embrionu. Tabletki hamują owulację i utrudniają połączenie plemnika z komórką jajową.  

Przeczytaj również:
Wkładka domaciczna. Rodzaje, przeciwwskazania, skutki uboczne