Żywienie po udarze. Jak zapobiegać niedożywieniu?

W zależności od stopnia zaawansowania oraz lokalizacji udaru mózgu może dojść również do rozwoju zaburzeń żucia i połykania, przez co utrudnione lub niemożliwe staje się spożywanie wielu dotychczas ulubionych dań. Nie bez znaczenia jest tutaj także zmniejszenie samodzielności osoby chorej. Nakładanie się na siebie powyższych czynników może prowadzić do spożywania zbyt małej ilości składników odżywczych w stosunku do zapotrzebowania, co może się przyczynić do rozwoju niedoborów pokarmowych i pogorszenia stanu odżywienia. Wzrasta tym samym ryzyko rozwoju niedożywienia. Z kolei zły stan odżywienia pacjenta przekłada się na przebieg rehabilitacji poudarowej. Może okazać się ona mniej efektywna, a odzyskiwanie sprawności wolniejsze.

Należy pamiętać, że ocena stanu odżywienia w oparciu jedynie o masę ciała może być myląca.

Dotyczy to szczególnie osób otyłych. Spadek masy ciała w ich przypadku często postrzegany jest jako coś pozytywnego, jednak może on maskować niedobory pokarmowe i tzw. niedożywienie jakościowe. W tym przypadku monitorowanie masy ciała, chociażby na wadze łazienkowej, stanowi czynnik pomocniczy, pozwalający na odpowiednio wczesne zwrócenie uwagi na niebezpieczną utratę kilogramów i podjęcie interwencji żywieniowej – jeśli okaże się ona konieczna.

Jak jeść, aby nie chudnąć?

Takie pytanie stawiają sobie nie tylko sami pacjenci, ale także ich bliscy, którzy bardzo często są zaangażowani w przygotowanie posiłków. Oto kilka zasad:

Jedz mądrze

Wybieraj produkty pełnowartościowe, a więc takie, które faktycznie przyczynią się do poprawy stanu odżywienia. Chude mięso, ryby, jaja i nabiał to przykłady dobrego źródła białka, którego teraz bardzo potrzebujesz, by wesprzeć proces rehabilitacji i rekonwalescencji. Zapomnij o ciężkostrawnych schabowych czy tłustych mielonych. Twoja dieta musi być pełnowartościowa i jednocześnie lekkostrawna.

Jeśli zajdzie taka potrzeba – wspomóż się żywieniem medycznym

Zdarza się, że apetyt nie wraca, a trudności w gryzieniu, żuciu i połykaniu sprawiają, że posiłki to raczej obowiązek, a nie przyjemność. W takim przypadku – w porozumieniu ze swoim lekarzem – możesz sięgnąć po żywienie medyczne w postaci doustnych preparatów odżywczych, które uzupełnią Twój jadłospis w pełnowartościowe białko, a także inne ważne dla zdrowia składniki odżywcze.

Nie przesadzaj z warzywami i owocami

Warzywa i owoce są bardzo ważnymi elementami jadłospisu. Pamiętaj jednak, że przy braku apetytu nie powinno się spożywać ich zbyt dużo. Dostarczają nieco energii, a jednocześnie, ze względu na sporą zawartość błonnika, nawet w stosunkowo małych ilościach dają poczucie sytości. W trakcie rekonwalescencji po udarze w pierwszej kolejności powinno się postawić na tzw. makroskładniki, a więc białko, węglowodany i tłuszcze.

Odpowiednie dla Ciebie węglowodany to te pochodzące z drobnej kaszy, ryżu, płatków owsianych błyskawicznych, płatków ryżowych czy jasnego pieczywa. Dzięki temu, że dostarczają mniej błonnika pokarmowego, będziesz w stanie spożyć je w nieco większej ilości, a tym samym – dostarczysz organizmowi potrzebną energię.

Pamiętaj o tłuszczach

Tłuszcze również są niezbędnym elementem każdej diety. Wybieraj takie, jak olej rzepakowy, oliwa z oliwek czy masło spożywane na surowo. Możesz  polać nimi warzywa czy dodać je do zupy. Zdecydowanie unikaj smażonych i tłustych potraw.

Wypijaj odpowiednią ilość płynów

Nie zapominaj o odpowiednim nawodnieniu organizmu. Dlatego też woda, herbaty owocowe, zupy i koktajle to ważne pozycje w Twoim jadłospisie. Przy  stwierdzonych problemach z połykaniem, czyli tzw. dysfagii (objawia się ona krztuszeniem podczas posiłku, kaszlem i trudnościami w przełknięciu porcji pokarmu) przyjmowanie szybko przepływających przez jamę ustną i przełyk napojów może być utrudnione. Dobrym rozwiązaniem w takiej sytuacji może okazać się zastosowanie tzw. zagęstników pokarmowych. Dzięki temu zmniejszy się ryzyko zakrztuszenia i zachłyśnięcia.

Odpowiedni jadłospis dopasowany do potrzeb chorego to integralna część całego procesu terapeutycznego. Warto o tym pamiętać zarówno podczas zakupów spożywczych, jak i w trakcie przygotowywania posiłków.

Źródła:

1. Członkowska A. i wsp., Wytyczne postępowania w udarze mózgu, Polski Przegląd Neurologiczny, 2019, tom 15, supl. A.
2. Klęk i wsp., Leczenie żywieniowe w neurologii – stanowisko interdyscyplinarnej grupy ekspertów, Pol. Przegl. Neurol 2017;13(3):106-119.
3. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, 2014 wydanie 4: 457-462.