Czym jest jonogram i kiedy się go wykonuje?

Jonogram – na czym polega badanie? 

Jonogram jest właściwie zestawem badań laboratoryjnych, pozwalającym określić poziom elektrolitów w osoczu. Jonogram jest niezwykle pomocny w diagnostyce wielu chorób o różnym podłożu. 

Równowaga wodno-elektrolitowa jest bardzo ważna w prawidłowej pracy organizmu. Podczas wykonywania jonogramu oznacza się: 

• sód (Na+), 
• potas (K+), 
• wapń (CA2+) 
• magnez (Mg2+), 
• jony chlorkowe (Cl–), 
• jony fosforanowe. 

Jonogram – kiedy wykonać badanie? 

Istnieje szereg objawów mogących sugerować zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej. Do przypadków, w których warto wykonać jonogram, zalicza się: 

• zaburzenia równowagi, 
• zawroty głowy, 
• osłabienie, senność, 
• zaburzenia koncentracji, 
• obrzęki kończyn, 
• bóle i skurcze mięśni, 
• zaburzenia rytmu serca, 
• nieprawidłowe ciśnienie krwi, 
• zwiększone pragnienie, 
• odwodnienie z powodu biegunki, wymiotów, 
• podejrzenie zaburzeń pracy wątroby, 
• podejrzenie nieprawidłowej pracy nerek, 
• podejrzenie chorób metabolicznych, 
• podejrzenie zaburzeń hormonalnych. 

Jonogram – jak się przygotować do badania? 

Badanie najlepiej wykonać rano. Podobnie jak w przypadku innych badań krwi należy stawić się na czczo, to znaczy co najmniej 12 godzin od ostatniego posiłku. Kilka dni przed badaniem nie powinno się gwałtownie zmieniać diety, aby wyniki były wiarygodne. Przed badaniem nie należy palić papierosów, zaleca się również unikanie znacznego wysiłku fizycznego oraz stresu. Badanie jonogramu powinno się wykonywać co najmniej raz w roku, wraz z morfologią. 

Jonogram – jak interpretować wyniki? 

Jonogram jest zestawem badań laboratoryjnych. Podczas interpretowania wyników należy skupić się zarówno na całości, jak i na poziomach konkretnych jonów. W dalszej części artykułu zostaną omówione najważniejsze z nich. 

Sód – interpretacja wyników 

Prawidłowy poziom jonów sodu zawiera się w przedziale od 136 do 145 mmol/l (mEq/l).  

Poziom sodu jest ściśle związany z ilością wody w organizmie. Stąd z hiponatremią i hipernatremią wiążą się pojęcia hipowolemii, izowolemii oraz hiperwolemii. Jest to zagadnienie skomplikowane, dlatego też poniższa analiza zawiera pewne uproszczenia, pomagające zrozumieć istotę problemu. W przypadku występowania zaburzeń wyniki powinny być przeanalizowane przez specjalistę, który będzie w stanie dokładnie wyjaśnić konkretny przypadek. 

Niedobór sodu (hiponatremia) objawia się złym samopoczuciem, zawrotami głowy, wymiotami, splątaniem, problemami z pamięcią i obniżoną koncentracją. 

Wynik poniżej 136 mmol/l może być spowodowany: 

• nadmierną utratą sodu (z moczem, potem, przez przewód pokarmowy), 
• niedoczynnością tarczycy, 
• chorobami nerek,  
• chorobami serca,  
• marskością wątroby,  
• hipoaldosteronizmem, 
• przyjmowaniem leków moczopędnych, 
• zespołem SIADH – nadmiernego wydzielania hormonu antydiuretycznego. 

Nadmiar sodu (hipernatremia) objawia się zaczerwienieniem skóry, gorączką, wzmożonym pragnieniem, nudnościami, osłabieniem mięśni, rozdrażnieniem i sennością. Hipernatremia występuje dużo rzadziej niż hiponatremia. 

Przyczynami otrzymania wyniku powyżej 145 mmol/l mogą być: 

• zaburzenia pragnienia (często u osób starszych), 
• moczówka prosta, 
• moczówka polekowa, 
• występowanie cukrzycy, 
• dieta ubogobiałkowa, 
• zespół Conna, 
• zespół Cushinga. 

Przeczytaj również: 
Sód w organizmie – rola, skutki nadmiaru i niedoboru

Potas – interpretacja wyników 

Prawidłowy poziom potasu zawiera się w przedziale od 3,5 do 5,1 mmol/l (mEq/l).  

Obniżony poziom potasu może objawiać się bólami oraz częstymi skurczami mięśni, kołataniem serca, podwyższonym ciśnieniem tętniczym. 

Poziom potasu poniżej 3,5 mmol/l może być wynikiem: 

• niedożywienia, 
• diety ubogiej w potas, 
• częstych biegunek i wymiotów, 
• stosowania leków moczopędnych, 
• schorzeń nerek, 
• niedoczynności kory nadnerczy, 
• wrodzonego przerostu nadnerczy. 

Podwyższony poziom potasu objawia się zazwyczaj ogólnym złym samopoczuciem, osłabieniem mięśni, zaburzoną pracą serca.  

Wynik powyżej 5,1 mmol/l może świadczyć o: 

• hipoaldosteronizmie, 
• cukrzycy typu 1, 
• niewydolności nerek. 

Przeczytaj również: 
Właściwości potasu

Wapń – interpretacja wyników 

Prawidłowy poziom wapnia zawiera się w przedziale od 2,1 do 2,6 mmol/l (8,5-10,5 mg/dl). 

Obniżony poziom wapnia w organizmie może objawiać się bólem i drętwieniem kończyn, mięśni twarzy oraz klatki piersiowej. Mogą także występować bóle głowy i światłowstręt. 

Poziom wapnia poniżej 2,1 mmol/l może wiązać się z: 

• chorobami nerek, 
• chorobami kości, 
• niedoborem witaminy D, 
• ostrym zapaleniem trzustki, 
• niedoczynnością przytarczyc. 

Podwyższony poziom wapnia objawia się zazwyczaj utratą apetytu, nudnościami, wymiotami i zaparciami. Istotnym objawem jest również wzrost ciśnienia tętniczego.  

Poziom wapnia powyżej 2,6 mmol/l może świadczyć o: 

• zatruciu witaminą A lub witaminą D, 
• nadczynności przytarczyc, 
• nowotworach m.in. płuc, nerek, 
• guzie chromochłonnym nadnerczy. 

Przeczytaj również: 
Wapń – jakie ma znaczenie dla zdrowia?

Magnez – interpretacja wyników 

Prawidłowy poziom magnezu zawiera się w przedziale od 0,7 do 1,1 mmol/l (8,5-10,5 mg/dl). 

Niedobory magnezu zazwyczaj objawiają się drżeniem rąk, skurczami mięśni, zaburzeniami rytmu serca, a także nerwicami i pogorszeniem samopoczucia psychicznego. 

Poziom magnezu poniżej 0,7 mmol/l może wynikać z: 

• niedostatecznej podaży magnezu w diecie, 
• przedawkowania witaminy D, 
• stosowania leków moczopędnych, 
• chorób nerek, 
• nadczynności przytarczyc, 
• alkoholizmu. 

Nadmiar magnezu powoduje z kolei bóle głowy, nadmierną senność, osłabienie mięśni, ale również nudności i zaparcia. Niekiedy występuje także obniżone ciśnienie krwi. 

Poziom magnezu powyżej 1,1 mmol/l może wskazywać na: 

• stany zapalne jelit powodujące nadmierne wchłanianie magnezu, 
• niedoczynność kory nadnerczy. 

Przeczytaj również: 
Magnez – właściwości, niedobór i nadmiar

Chlorki – interpretacja wyników 

Zaburzenia w stężeniu jonów chlorkowych nie powodują zazwyczaj odczuwalnych objawów. Często występują razem z zaburzeniami poziomu sodu. Szczególnie silnie na zawartość sodu w organizmie mogą wpływać sytuacje związane z utratą dużej ilości wody, np. wymioty, biegunki, silne pocenie. 

Norma dla jonów chlorkowych wynosi od 95 do 105 mmol/l (mEq/l). 

Wyniki poniżej 95 mmol/l mogą świadczyć o: 

• zastoinowej niewydolności krążenia, 
• kwasicy oddechowej i rozedmie płuc, 
• zasadowicy metabolicznej, 
• chorobie Addisona. 

Wyniki powyżej 105 mmol/l mogą wskazywać na: 

• odwodnienie, 
• choroby nerek, 
• zespół Cushinga. 

Fosforany – interpretacja wyników 

Prawidłowy poziom jonów fosforanowych powinien zawierać się w granicach od 0,81 do 1,62 mmol/l u dorosłych (u dzieci od 1,3 do 2,26 mmol/l). 

Wynik poniżej 0,81 mmol/l może wskazywać na: 

• niedożywienie, 
• alkoholizm, 
• niedoczynność tarczycy. 

Wynik powyżej 1,62 mmol/l może być spowodowany: 

• niewydolnością nerek, 
• niedoczynnością przytarczyc, 
• chorobami wątroby. 

Przeczytaj również: 
Fosforany w żywności – jaką pełnią rolę i czy są szkodliwe?

Jonogram stanowi zestaw badań laboratoryjnych pozwalający na zbadanie równowagi wodno- elektrolitowej. Pomaga on określić poziom poszczególnych jonów, odgrywających istotną rolę w organizmie. Jest to badanie stosunkowo proste i tanie, ma jednak bardzo duże znaczenie we wstępnej diagnostyce wielu chorób. Interpretacja wyników jonogramu bywa kłopotliwa, dlatego najlepiej, aby przeprowadził ją lekarz zlecający badanie.