Jak prawidłowo pielęgnować skórę rąk?

Specyfika skóry rąk

Skóra jest największym organem naszego ciała. U dorosłego człowieka ma przeciętnie powierzchnię około 2 metrów kwadratowych i waży około 15 kilogramów. Pełni przede wszystkim funkcję ochronną przed różnorodnymi szkodliwymi czynnikami, np. urazami, substancjami chemicznymi, wiatrem, mrozem, promieniowaniem słonecznym, alergenami czy drobnoustrojami. Posiada również funkcję termoregulacyjną, stabilizującą gospodarkę wodno-elektrolitową, a także percepcyjną.

Skórę dłoni cechuje największe zagęszczenie różnego rodzaju wybitnie wyspecjalizowanych receptorów, na przykład czucia bólu, dotyku, ciepła i zimna. Ewolucyjnie jest to mechanizm, który wykształcił się, by zabezpieczyć tę niezwykle potrzebną część ciała przed wszelkimi urazami. Jednocześnie z uwagi na względnie małą ilość podskórnej tkanki tłuszczowej oraz ciągłą utratę substancji ochronnych, na przykład w czasie mycia dłoni, jest to obszar stosunkowo delikatny. To właśnie skóra rąk jest najczęściej eksponowana na działanie czynników drażniących i z tego względu jest to najczęstsza lokalizacja występowania kontaktowego zapalenia skóry.

Dlaczego powinniśmy dbać o skórę rąk?

 Na co dzień pamiętamy o pielęgnacji skóry twarzy i często używamy kremów bardzo dobrej jakości, zapominając niejednokrotnie, że to suche i zniszczone dłonie bezlitośnie zdradzają nasz wiek i tryb życia.

Nieunikniony kontakt z czynnikami drażniącymi naraża skórę rąk na podrażnienie o różnym stopniu nasilenia, które może wystąpić o każdej porze roku. Lekko uszkodzona skóra staje się bardziej podatna na działanie czynników drażniących, co prowadzi do pojawienia się lub zaostrzenia objawów zapalenia skóry. Tworzy się błędne koło. W skórze przewlekle podrażnionej zachodzi zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, które wymaga leczenia i jest jedną z najczęstszych chorób zawodowych.

Po ustąpieniu objawów zapalnych skóra rąk nadal przez przynajmniej kilka miesięcy wykazuje zwiększoną podatność na podrażnienia, dlatego odpowiednia pielęgnacja jest kluczowa dla zapobiegania nawrotom schorzenia.

Ponadto z wiekiem skóra traci zdolność zatrzymywania wody, więc nawet w dorosłym lub podeszłym wieku problemy skórne mogą pojawić się po raz pierwszy. Właściwa pielęgnacja jest w stanie temu zapobiec.

Zalety skutecznego kosmetyku

Idealny krem do rąk składa się z trzech rodzajów składników aktywnych:

•       emolientów,
•       humektantów,
•       środków barierowych.

Wartościowy produkt, to taki, który próbuje odtworzyć swoim składem strukturę występującą naturalnie w skórze zdrowej. Emolienty są kompozycją różnego rodzaju substancji tłuszczowych, na przykład ceramidów, olejów roślinnych czy mineralnych oraz wody. Ich zadaniem jest wygładzenie i natłuszczenie skóry oraz zregenerowanie naturalnej bariery ochronnej. Jednymi z bardziej powszechnych emolientów są: gliceryna, panthenol i masło karite. Ceramidy, jako składniki naturalnie występujące w skórze, mają zdolność odtwarzania bariery ochronnej skóry i działają przez to silnie regenerująco.

Humektanty  to substancje, które intensywnie wiążą wodę, odpowiadając przede wszystkim za prawidłowe nawilżenie skóry. Jednym z najskuteczniejszych jest kwas hialuronowy, którego cząsteczka potrafi związać nawet tysiąckrotnie większą masę wody. Środki barierowe z kolei zabezpieczają najbardziej powierzchowne warstwy skóry i zapobiegają działaniu szkodliwych czynników zewnętrznych. Specjalnie opracowane formuły mają zdolność stopniowego uwalniania wszystkich składników kremu przez cały dzień.

W badaniach klinicznych wykazano, że dobre kosmetyki są w stanie pozostać w skórze nawet kilka godzin po wykonaniu na przykład prania ręcznego.  Całodobowe uwalnianie substancji aktywnych oraz długotrwałe utrzymywanie się kosmetyku w skórze jest szczególnie ważne dla osób z wybitnie przesuszoną i podrażnioną skórą, na przykład na skutek regularnego mycia czy odkażania.

Oprócz właściwego nawilżania ważnym aspektem w pielęgnacji dłoni jest ich oczyszczanie. Fizjologiczne pH skóry jest lekko kwaśne i zawiera się w przedziale 4,5-5,5. Należy wystrzegać się klasycznych mocno zasadowych mydeł, gdyż poprzez nadmierne wymywanie niezbędnych lipidów międzykomórkowych mogą one prowadzić do uczucia ściągnięcia, zaczerwienienia i nadmiernego przesuszenia. Zaawansowane produkty myjące nie tylko oczyszczają skórę, nie zaburzając przy tym bariery naskórkowej, ale nawet w czasie mycia uzupełniają poziom substancji nawilżających.

W obrębie skórnych zmian zapalnych w przebiegu egzemy, a także jej szczególnej formy, jaką jest atopowe zapalenie skóry, wykazano zwiększoną kolonizację chorobotwórczymi patogenami, między innymi gronkowcem złocistym. Niektóre kosmetyki, zarówno nawilżające jak i myjące, mają udowodnioną w badaniach klinicznych zdolność przywracania i utrzymania równowagi fizjologicznego mikrobiomu skóry, co wpływa na poprawę bariery ochronnej. Dzieje się tak na przykład dzięki składnikowi aktywnemu Aqua Posae Filiformis.

Szczególnie ważny dla skóry skłonnej do podrażnień jest wybór kosmetyków bezzapachowych i dobrze tolerowanych, ponieważ aplikacja emolientu na skórę podrażnioną może się wiązać z nieprzyjemnym uczuciem pieczenia. Niektóre substancje takie jak niacynamid i alantoina mają udowodnione działanie przeciwzapalne i kojące.

Rola międzykomórkowej warstwy lipidowej

Międzykomórkową warstwę lipidową tworzą ceramidy, cholesterol oraz wolne kwasy tłuszczowe, które w zdrowej skórze ułożone są w uporządkowany, warstwowy sposób, zapewniając ochronę otaczanym komórkom naskórka. Deficyty lipidów, a w szczególności ceramidów oraz zaburzenia w obrębie bariery naskórkowej leżą u podłoża wielu schorzeń dermatologicznych, na przykład egzemy, łuszczycy, atopowego zapalenia skóry, trądziku różowatego, a nawet trądziku pospolitego. 

Odkąd 15 lat temu syntetyczne ceramidy zostały wykorzystane w kosmetykach po raz pierwszy, stały się one ważnym składnikiem produktów nawilżających. W badaniach naukowych wykazano, że w atopowym zapaleniu skóry występuje niedobór ceramidów typu 1 i 3, co prowadzi do wzrostu podatności na czynniki drażniące oraz do zwiększenia przeznaskórkowej utraty wody, czyli tzw. TEWL (transepidermal water loss). Zaawansowane dermokosmetyki swoim składem coraz bardziej przypominają strukturę zdrowej skóry. Niektóre kosmetyki zawierają ceramidy identyczne z naturalnie występującymi w skórze zdrowej, a pozyskiwane ze składników roślinnych. Dzięki temu, że produkty te w innowacyjny sposób pozwalają na odtworzenie naturalnej bariery ochronnej, zabezpieczają jeszcze lepiej przed wszelkimi czynnikami drażniącymi oraz dają uczucie komfortu na dłużej.

Rutyna pielęgnacyjna dłoni

Kosmetyki pielęgnacyjne do rąk powinny być wielokrotnie aplikowane w ciągu dnia – zależnie od potrzeb oraz po każdym myciu rąk. Osoby o skórze wrażliwej czy narażone na częste działanie czynników drażniących będą preferowały bogatsze formuły kremów lub  balsamów. Produkty te będą odpowiednie szczególnie w okresie jesienno-zimowym i wczesnowiosennym oraz na noc. Latem, a także w ciągu dnia osobom ze zdrową skórą wystarczą produkty w formie lekkich emulsji. Szczególnie ważne jest aplikowanie kosmetyków nawilżających na noc, w ciągu 3 minut po kąpieli, kiedy absorpcja produktu jest największa.

Unikanie czynników drażniących

Częste mycie i moczenie rąk, stosowanie środków dezynfekcyjnych, bezpośredni kontakt skóry z domowymi detergentami czy kwasami zawartymi w żywności, szczególnie w warzywach i owocach, agresywne mydła, na przykład antybakteryjne, oraz środki chemiczne w warunkach zawodowych są jednymi z głównych czynników powodujących podrażnienie skóry rąk. Stosowanie rękawiczek ochronnych w trakcie wykonywania prac domowych, a czasem nawet w miejscu pracy, oraz dobrych produktów pielęgnacyjnych i myjących to podstawowe środki zapewniające uczucie komfortu i dobrego wyglądu dłoni.